ಸಂಸಾರಹೇಯಸ್ಥಲ - ಅನುಗ್ರಹ
ನರ ಕೂರಂಬಿನಲೆಚ್ಚ, ಅವಂಗೊಲಿದೆಯಯ್ಯಾ;
ಅರಳಂಬಿನಲೆಚ್ಚ ಕಾಮನನುರುಹಿದೆಯಯ್ಯಾ!
ಇರುಳು ಹಗಲೆನ್ನದೆ ಪ್ರಾಣಘಾತಕವ ಮಾಡಿದ
ಬೇಡನ ಕೈಲಾಸಕೊಯ್ದೆಯಯ್ಯಾ:
ಎನ್ನನೇತಕೊಲ್ಲೆ, ಕೂಡಲ ಸಂಗಮದೇವಾ?
Transliteration Nara kūrambinalecca, avaṅgolideyayyā;
araḷambinalecca kāmananuruhideyayyā!
Iruḷu hagalennade prāṇaghātakava māḍida
bēḍana kailāsakoydeyayyā:
Ennanētakolle, kūḍala saṅgamadēvā?
Manuscript
Transcription of Tamil Mss in the Paris National Libray (1780 AD) 
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985 English Translation 2 Arjuna shot a pointed shaft, and yet
You blessed him, Lord.
When Kāma shot a flowery dart,
You burnt him, Lord.
The huntsman who, both night and day,
Wrought injury to life, you took
To Kailāsa !... Wherefore, then,
Do you reject me, Lord ?
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation अर्जुन ने क्रूर बाण मारा, उस पर तुम प्रसन्न हुए;
कामदेव ने कुसुम-बाण छोडा, उसे तुमने भस्म किया;
दिन – रात प्राणि – वध करनेवाले व्याध को कैलास ले गए;
मुझे क्यों नहीं-चाहते कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation నిశితాస్త్రముల గొట్టు నరుని మెచ్చితివయ్యా!
కుసుమాస్త్రముల దాకు వ్రేల్చితివయ్యా!
పగలు రాత్రి యనక ప్రాణుల చంపెడి
బోయకు కై లాస మిచ్చితి అయ్యా!
ఒల్ల వేటికో నను కూడల సంగమదేవా?
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation கூரம்பினை எய்த அர்ச்சுனனுக்கு அருளினீ ரையனே,
மலரம்பினை எய்த காமனை எரித்தீர்,
இரவு பகலென்னாது கொலை புரிந்த,
வேடனைக் கைலாயத்திற்குக் கொண்டேகினாய் ஐயனே,
எனக்கு ஏன் அருளவில்லை,
கூடல சங்கம தேவனே?
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
चालविता अर्जुन, तुम्हा तीक्ष्णबाण
झालासे प्रसन्न, त्यास तुम्ही
चालविता मन्मथ , तुम्हा पुष्पबाण
टाकीलासे जाळून, त्यास तुम्ही
करिता संकण्णा, शिकार रात्रंदिवस
दिधलासे कैलास, त्यास तुम्ही
कूडलसंगमदेवा ! ऐसा काय कारण
मजलागी प्रसन्न, नोहे तुम्ही ?
अर्थ - कांही पुराणातील शास्त्रातील कथाभाग वेचून परमेश्वर प्राप्तीचे यथार्थ मार्गदर्शन करताना महात्मा बसवेश्वर वरील वचनात म्हणतात की, नराने (अर्जुन) इंद्रकिल पर्वतात तपश्चर्या करीत असताना परमेश्वराने त्याची परीक्षा पाहण्यासाठी शिकाऱ्याचा वेष धारण केला व ते त्याच्याकडे आले. तेथे दोघांत बाणांनी युद्ध झाले. शेवटी अर्जुनाने आपल्या तीक्ष्ण बाणाने शिवाला हरविले. शिव प्रसन्न होऊन अर्जुनाला आपल्यात ऐक्य करून घेतले. शिव एकदा हेमकूट पर्वतात तपश्चर्येला बसले असता पार्वतीने त्यांची सेवा करण्याच्या निमित्याने तपश्चर्या भंग करण्याचा प्रयत्न केला. या कार्यात कामदेवानी तिला सहकार्य करून शिवावर पुष्पबाण सोडला त्यामुळे शिव कोपले व त्यांनी कामदेवाला जिंवत जाळून टाकले. दुसऱ्या एका कथाभागात भद्रापूरचा संकण्णा शिकार करण्यात त्याची ख्याती होती. एके दिवशी संध्याकाळी शिकार करतांना एक वाघ त्याच्या समोर आला. संकण्णा जवळच असलेल्या बिल्व पत्राच्या झाडावर चढला. अंधार असल्यामुळे झाडावर बसूनच रात्रभर तो झाडाखाली अंदाजाने बाण मारीत होता. झाडाखाली शिवलिंग होते. ती रात्र शिवरात्र होती. रात्रभर बिल्वपत्र प्रत्येक बाणाबरोबर शिवलिंगावर पडत गेले. दिवस उगवताच शिव प्रसन्न होऊन संकण्णाला कैलासाला घेऊन गेले. असेच रात्रंदिवस प्राण्याची शिकार करणारा काणाप्पा नावाच्या शिवभक्ताने आपले डोळे परमेश्वराला अर्पण केल्यामुळे शिवपरमात्याने त्यास सदगती मिळवून दिली. परंतु हे देवा! मी असे काय केले आहे. त्या कारणे काही केल्या माझ्यावर तू प्रसन्न होत नाहीस !
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
अर्जुनाने तिक्ष्ण बाण मारला तरी ही त्याला प्रसन्न झाला.
मन्मथाने पुष्प-बाण मारला तर त्याला जाळले.
दिवस-रात्र प्राण्यांची शिकार करणाऱ्यांना आपण कैलासाला नेले.
मला का नेत नाही कूडलसंगमदेवा?
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಅರಳಂಬಿ = ; ಅರುಹು = ತಿಳಿಸು; ಕಾಮ = ಬಯಕೆ; ಕೂರಂಬಿ = ; ಘಾತಕ = ಪಾಪ; ನರ = ಮನುಷ್ಯ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಶಬರವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿ ಬಂದ ಶಿವನನ್ನು ಅರ್ಜುನನು ಹರಿತವಾದ ಬಾಣಗಳಿಂದ ನೋಯಿಸಿದ ಅವನಿಗೆ ಶಿವನೊಲಿದ. ಮನ್ಮಥನು ಶಿವನ ಮೇಲೆ ಹೂಬಾಣಗಳ ಮಳೆಗರೆದ-ಆದರೂ ಅವನನ್ನು ಶಿವನು ತನ್ನ ಉರಿಗಣ್ಣಿನ ಬೆಂಕಿ ಚೆಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟು ಬೂದಿಮಾಡಿದ.ಕಣ್ಣಪ್ಪನೆಂಬವನು ಅನುದಿನವೂ ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಹಿಂಸ್ರಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ-ಅವನನ್ನು ಶಿವನು ಮಮತೆಯಿಂದ ಕೈಲಾಸಕ್ಕೇ ಕರೆದೊಯ್ದ ! ಏನಿದು ಶಿವನ ಒಲುಮೆಯ ವೈಪರೀತ್ಯ-ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಬೇಡ.
ಅರ್ಜುನನಲ್ಲಿ ಶಿವನಿಂದೆಯನ್ನು ಸೈರಿಸದ ಕ್ಷಾತ್ರವಿತ್ತು-ಮತ್ತು ಅವನು ನೋಯಿಸಿದ್ದು ಶಿವನ ಮೈಯನ್ನು ಮಾತ್ರ.ಆದರೆ ಮನ್ಮಥನಲ್ಲಿ ಶಿವಚಿತ್ತಸ್ಥೈರ್ಯವನ್ನು ಸಹಿಸದ ಹಗೆತನವಿತ್ತು-ಮತ್ತು ಅವನು ನಿಂತದ್ದು ಹೆಣ್ಣಿನ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಡಿತನದಿಂದ ಘಾತಿಸಿದ್ದು ಶಿವನ ಮನದ ಮರ್ಮಸ್ಥಾನವನ್ನು, ಕಣ್ಣಪ್ಪನಾದರೋ ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ವ್ಯಾಧನಾದರೂ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದ ದಯಾಳು-ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಣ್ಣು ಕೊಟ್ಟು ಶಿವನಿಗೆ ಕನಿಕರಿಸಿದ ಮುಗ್ಧ ಮಹನೀಯನವನು.
ಆದ್ದರಿಂದ ಶಿವಸಂಕಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ವಿಕಲ್ಪವಿಲ್ಲ-ಅವನ ಲೀಲಾವಿನೋದದಲ್ಲಿ ಅಸಂಬದ್ಧವಿಲ್ಲ.
ಯಾರಾಗಲಿ-ಅರ್ಜುನನ ಶಿವಭಕ್ತಿಯ ವೀರವನ್ನು ತಳೆದು, ಮನ್ಮಥನ ಶಿವವಿರೋಧೀ ಕೌಟಿಲ್ಯವನ್ನು ತೊರೆದು, ಕಣ್ಣಪ್ಪನ ಶಿವಸಂವೇದನ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಮೆರೆದು ಶಿವನ ಕೃಪೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಬಹುದು.
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
