ಭಕ್ತನ ಜ್ಞಾನಿಸ್ಥಲ - ಅವಗುಣಿ
ಎಲವದ ಮರ ಹೂತು ಫಲವಾದ ತೆರನಂತೆ;
ಸಿರಿಯಾದರೇನು, ಶಿವಭಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದನ್ನಕ್ಕ?
ಫಲವಾದರೇನು ಹಾವು ಮೆಕ್ಕೆಯಕಾಯಿ?
ಕುಲವಿಲ್ಲದ ರೂಹು ಎಲ್ಲಿದ್ದರೇನು?
ಬಚ್ಚಲ ನೀರು ತಿಳಿದಲ್ಲಿ ಫಲವೇನು?
ಅವಗುಣಿಗಳ ಮೆಚ್ಚ ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವ.
Transliteration Elavada mara hūtu phalavāda teranante;
siriyādarēnu, śivabhaktiyilladannakka?
Phalavādarēnu hāvumekkeyakāyi?
Kulavillada rūhu elliddarēnu?
Baccala nīru tiḷidalli phalavēnu?
Avaguṇigaḷa mecca kūḍalasaṅgamadēva.
Manuscript
Transcription of Tamil Mss in the Paris National Libray (1780 AD) 
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985 English Translation 2 If you grow rich-
Like silk-cotton tree
Bearing flower and fruit-
What does it mean
Without true piety ?
What does it mean
If it yields fruit -
The snaky colocynth ?
What is it worth,
This beauty without
Good character ?
What is the use
If water from
The drain clears up ?
Lord Kūḍala Saṅgama
Does not approve
Of worthless men.
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation शाल्मली वृक्ष के फूलने-फलने के समान
संपत्ति रहने से क्या, जब कि शिवभक्ति नहीं है?
फल लगने से क्या, विषैले इंद्रायन में?
शील हीन रूप कहीं भी हो तो क्या?
स्नानागार वली का पानी स्वच्छ हो, तो क्या प्रयोजन
अवगुणियों से प्रसन्न नहीं होते, कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation బూరుగమాను పూచి ఫలియించినట్లే
సిరియున్న నేమి శివభక్తి లేకున్న?
ఫలమైన నేమి ఇంద్రవారుణీఫలము?
కులములేని రూపమెందున్న నేమి?
ఫలమేమి బచ్చలనీరు తెలుపైన?
దుర్గుణుల మెచ్చడు కూడల సంగమదేవుడు.
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation இலவ மரம் பூத்துப் பழுத்ததைப் போல
செல்வமிருந்து பயனென்ன சிவபக்தி யற்ற போழ்து?
கனிந்தாலென்ன சொல்லாய் எட்டிக்காய்
குலமற்றவன் எங்கிருப்பிலென்ன?
கழிவுநீர் தெளிந்தாற் பயனென்ன?
நல்லியல்பற்றோரை விரும்பான் கூடல சங்கம தேவன்.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
बहू पिकले फळ, सालवृक्षात खास
चघळे कोणी ना त्यास, जाण व्यर्थ
शिवभक्तीहीन, असो श्रीमंत भारी
नच दासोह करी, जाण व्यर्थ
बहू पिकले फळ, सरपशेन्नी खास
हात न लावी त्यास जाण व्यर्थ
वाहता स्वच्छ दिसे, नहानीचे ते पाणी
घाली तोंडात कोणी ? जान व्यर्थ
कुलहीन सुंदर राहो तो कोठेही
दिसे अवगुण देही, जाण व्यर्थ
कूडलसंगमदेव! पोषक जो न ठरी
कैसा आपलेसे करी, जिणे व्यर्थ
अर्थ - सालवृक्षाला (भूरुहाला ) फळे भरपूर लागली असतील व ते झाडावर पिकलेले पण असतील परंतु त्याचा उपयोग काय ? त्याचप्रमाणे एखाद्याकडे भरपूर संपत्ती असेल पण त्याच्यात शिवभक्ती नसेल, त्याची संपत्ती दासोह साठी खर्ची पडत नसेल तर त्या संपत्तीचा काय उपयोग? सरपशेत्नला भरपूर फळे लागली तरी ती खाण्याजोगी नसतात. अर्थात जे एकमेकांना पोषक नाही ते व्यर्थ जाणावे. जसे नहानीतील पाणी वाहताना स्वच्छ दिसते परंतु ते पाणी पिण्यासाठी किंवा पुन्हा स्नानासाठी चालत नाही. त्याप्रमाणे एखादा अतिशय सुंदर असेल पण त्यात अवगुण असतील तर काय उपयोग. म्हणून प्रत्येकानी एकमेकाला पोषक ठरावे. कारण असे पोषक ठरणारेच परमेश्वरास आपलेसे करुन घेण्यास पात्र ठरतात.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
शाल्मली वृक्षाला फूले-फळे लागल्यासम
सद्भक्तीविना संपत्ती असून काय उपयोग ?
शेन्नीचे फळ असून काय उपयोग ?
गुणविहीनीचे सौंदर्य असून काय कामाचे ?
मोरीचे पाणी स्वच्छ असून काय उपयोग ?
अवगुणी लोकांना कूडलसंगमदेव मानत नाहीत.
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಎಲವದ = ಬುದುಗದ ಮರ; ರೂಹು = ರೂಪ; ಹೂತು = ಬಚ್ಚಿಟ್ಟ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಐಶ್ವರ್ಯವಂತ, ರೂಪವಂತ, ವಿದ್ಯಾವಂತನೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೇ ಪ್ರಯೋಜನವೇನು ? ಶಿವಭಕ್ತಿ ಇರಬೇಕು. ಶಿವಕುಲದಲ್ಲಿ ಸೇರಬೇಕು. ಸದ್ಗುಣಶಾಲಿಯಾಗಬೇಕು-ಆಗ ಅವನ ಐಶ್ವರ್ಯ ರೂಪ ವಿದ್ಯೆ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ-ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ವ್ಯರ್ಥ.
ಬೂರುಗದ ಮರ ಬಲು ದೊಡ್ಡದು-ಮೈತುಂಬ ಕೆಂಪುಕೆಂಪಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಹೂ ಬಿಡುವುದು-ಆದರೇನು-ಅದು ಕಾಯಾದರೆ ಫಲವಿಲ್ಲ-ಬರೀ ದೂದಿ ! ಶಿವಭಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದವನ ಐಶ್ವರ್ಯವೂ ನವನಿಧಿಮಯವಾದರೇನು-ಅದು ಕಾಣಲು ಅದ್ಭುತವೇ ಹೊರತು-ಸಜ್ಜನರು ಅನುಭವಿಸಲು ಬಾರದು.
ಮೆಕ್ಕೆಯೆಂಬುದೊಂದು ಬಳ್ಳಿ-ಅದರ ಕಾಯಿ ಹಣ್ಣಾದರೆ ತಿನ್ನಬಹುದು. ಆದರೆ ಹಾವು ಮೆಕ್ಕೆಯೆಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಮೆಕ್ಕೆಯ ತಳಿಯ ಬಳ್ಳಿಯ ಹಣ್ಣು ಬಣ್ಣಬಣ್ಣವಾಗಿ ಬಾಯಲ್ಲಿ ನೀರೂರಿಸುವುದು-ತಿಂದರೋ ತೊಂದರೆ ತಪ್ಪಿದಲ್ಲ. ಹಾಗೆ ಒಳ್ಳೇ ತಳಿಯಲ್ಲದವರ ರೂಪ ಮಾಯಾಡಂಬರ. ಬಚ್ಚಲಗುಂಡಿಯ ನೀರು ತಿಳಿದಾಗ ಸ್ವಚ್ಛವೆಂಬಂತೆ ಮೊದಲ ನೋಟಕ್ಕೆ ಕಂಡೀತು-ಅದರತ್ತ ಕೈ ನೀಡುನೀಡುತ್ತ ಅಲ್ಲಿ ಬಾಲಹುಳುಗಳು ವಿಲಿವಿಲಿ ತೇಲುತ್ತಿರುವುದು ಕಂಡು, ದುರ್ವಾಸನೆ ತಟ್ಟಿ-ಮೂಗುಮುರಿವಂತಾಗುವುದು. ಹಾಗೆ ದುರ್ಗುಣಿಗಳ ಸಹವಾಸ.
ವಿ : ಸದ್ಗುಣವೇ ಸತ್ಕುಲ, ಹೀನಗುಣವೇ ಹೀನಕುಲ ಎಂಬ ಜಾತ್ಯತೀತಧೋರಣೆ ವಚನದಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ.
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
