ಭಕ್ತನ ಜ್ಞಾನಿಸ್ಥಲ - ಸಹಾನುಭೂತಿ
ಉಂಡುದು ಬಂದಿತ್ತೆಂಬ ಸಂದೇಹಿ ಮಾನವಾ, ನೀ ಕೇಳಾ,
ಉಂಡುದೇನಾಯಿತ್ತೆಂಬುದ ನಿನ್ನ ನೀ ತಿಳಿದು ನೋಡಾ;
ಉಂಡುದು ಆಗಳೆ ಅಪೇಯವಾಯಿತ್ತು.
ಆ ಉಂಡುದನುಣಬಂದ ಹಂದಿಯ ಬಾಳುವೆಯವರ ಕಂಡು
ಆನು ಮರುಗುವೆನಯ್ಯಾ, ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ.
Transliteration Uṇḍudu bandittemba sandēhi mānava, nī kēḷā,
uṇḍudēnāyittembuda ninna nī tiḷidu nōḍā;
uṇḍudu āgaḷe apēyavāyittu.
Ā uṇḍudanuṇabanda handiya bāḷuveyavara kaṇḍu
ānu maruguvenayyā, kūḍalasaṅgamadēvā.
Manuscript
Transcription of Tamil Mss in the Paris National Libray (1780 AD) 
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985 English Translation 2 Hearken to me, you men who doubt,
Who say:
That I have eaten is all my gain.
Look, find out for yourselves
What had become of the stuff you ate:
Already it was eaten once!
O Kūḍala Saṅgama Lord,
It pains my heart to see
The piggish life of those
Who haste to eat
What was already eaten.
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation खाने में ही लाभ है कहनेवाले संदेही मानवों सुनो:
तुम स्वयं सोच विचार कर देखो,
जो खाया वह क्या हुआ!
जो खाया वह तभी अभक्ष्य हुआ
उन उच्छिष्ट भक्षकों के
शूकर जीवन देख मुझे करुणा आती है
कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation తిన్నది దక్కెనని సంతోషించు మానవా!
తిన్నది ఏమయ్యెనో నిన్ను నీవే తరచి చూచుకొనుమా
తిన్న వెంటనే ఆత్మకది ఆప్యాయనంబగు;
ఆ తిన్నది తినుచున్న పంది బ్రతుకుల చూచి
వ్యధపడుచుంటినయ్యా, కూడల సంగమదేవా!
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation உண்டது நிலைத்ததென ஐயுறும் மனிதா, நீ கேளாய்
உண்டது என்னாயிற்றென உன்னை நீ தெளிந்து காணாய்
உண்டது அப்பொழுதே மலமாயிற்று.
அதனையுண்ண வந்த, பன்றிபோல வாழ்வோரைக் கண்டு
நான் மறுகுகிறேனையனே, கூடல சங்கம தேவனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
भरपूर खाल्ले-तेच मिळविले
दैव माझे कुणी जाणिले
संदेही मना ऐक माझे
खाल्याचे ते काय झाले
यावर विचार नाही सुचते
खाल्याचे ते विष्ठा झाले
खाण्यासाठी का जन्म घेतले
डुकरापरी ते जगणें झाले
कूडलसंगमदेवा ! पाहुनि असले
किळस आले; किळस आले
अर्थ - 'खा प्या मजा करा' मेल्यानंतर बरोबर काय घेऊन जाणार आहात? म्हणून खाल्ले तेच मिळविले. जीवनाचा उपभोग घेतला त्यानेच मिळविले असे म्हणणाऱ्यांनो ! खाल्यानंतर त्याचे पुढे काय होते यावर जरा विचार करा. कूप मंडूक होऊन राहू नका. कितीही व कसलेही मिष्ठान्न देखिल खाल्ले तरी त्याची विष्ठाच होणार. हे सर्व जिव्हेचे चोचले कधी तरी थांबवा. पोटाला तर हे काहीच नको आहे. त्याला साधे जेवण पुरे आहे ते देखील भरपूर नको. नाहीतर तुम्ही जेवलेले तुम्हाला बाधक ठरेल. विषही मारक ठरेल नाना तऱ्हेचे रोग निर्माण करील. म्हणून पोटाचे स्वभाव धर्म ओळखा सर्तक व्हा. डुकराप्रमाणे खाण्यासाठीच का जन्म घेण्यात आला आहे याचा विचार करा. आपल्या मर्जीनुसार हा जन्म घेऊन आलो? प्रत्येक क्षण मोलाचा आहे. जागरूक रहा अविचारी बनू नका. परमेश्वर कृपेने अतिशय गुंतागुंतीची, न सुटणारी अशी मौलीक बुद्धी विनासायास मिळाली आहे. त्या आधारे विचार करा. एवढ्यावरही अविचारी सारखे वागत असल्यास तशा माणसांची मला अतिशय किळस येते आहे.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
जे खाल्ले ते मिळाले असे म्हणणाऱ्या मानवा तू ऐक,
खाल्लेले काय झाले याचा तूच विचार कर.
खाल्लेले अन्न मल झाले.
ते मल खाण्यास आलेल्या डुकराचे जीवन पाहून
मला त्यांची कीव येते कूडलसंगमदेवा.
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಅಪ್ಯಾಯ = ಸೇವಿಸಬಹುದಶದ; ಸಂದೇಹ = ಅನುಮಾನ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಉಂಡಿದ್ದೇ ಬಂತೆಂಬ ಒಂದು ನಾಣ್ಣುಡಿಯಿದೆ. ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ಸುಖಲೋಲುಪನಾಗಿರಬೇಕು, ಸಾಲವನ್ನಾದರೂ ಮಾಡಿ ತುಪ್ಪ ತಿನ್ನಬೇಕು, ಈ ದೇಹ ಮಣ್ಣಾದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತೆ ತಿನ್ನುವುದಿಲ್ಲವೆಂಬಂಥ ಚಾರ್ವಾಕರ ಮಾತನ್ನು ಬಸವವಣ್ಣನವರು ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದಂತಿದೆ. ಇಂದ್ರಿಯದ ತೆವಲನ್ನು ತೀರಿಸಿಕೊಂಡು ಸಾಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಬೇರೆಯಾದ ಧರ್ಮವಿಲ್ಲ ಮೋಕ್ಷವಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಚಾರ್ವಾಕರ ಜೀವನ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಕೋಪಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮರುಕವೇ ಆಯಿತು ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ.
ಅಯ್ಯ ನೀನು ಉಂಡಿದ್ದೇ ಬಂತೆನ್ನುವೆ-ನೀನು ಉಂಡಿದ್ದು ಏನಾಯಿತು-ಯೋಚಿಸಿ ಹೇಳು: ಮಲವಾಯಿತಲ್ಲವೆ? ಆ ಮಲವನ್ನು ತಿನ್ನಲು ತಿರುಗುವ ಹಂದಿಗೂ,ಯಾರೋ ಇಟ್ಟುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟುದನ್ನು ನಿರಾಯಾಸ ತಿಂದು ತಿಂದು ತಿರುಗುವ ನಿನಗೂ ಏನು ವ್ಯತ್ಯಾಸ ? ಎಂಬುದು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಪ್ರಶ್ನೆ.
ಶರಣರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ್ದು ಅಮೃತ. ಅರ್ಪಿಸದೆ ತಾನೊಬ್ಬನೇ ಉಂಡಿದ್ದು ಅಮೇಧ್ಯ-ಹಾಗೆ ಬದುಕುವುದೊಂದು ಹಂದಿಯ ಬಾಳುವೆ.
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
