ಭಕ್ತನ ಭಕ್ತಸ್ಥಲ - ಮನಸ
ಬೆಲ್ಲವ ತಿಂದ ಕೋಡಗದಂತೆ ಸಿಹಿಯ ನೆನೆಯದಿರಾ, ಮನವೆ;
ಕಬ್ಬ ತಿಂದ ನರಿಯಂತೆ ಹಿಂದಕ್ಕೆಳಸದಿರಾ, ಮನವೇ;
ಗಗನವನಡರಿದ ಕಾಗೆಯಂತೆ ದೆಸೆದೆಸೆಗೆ ಹಂಬಲಿಸದಿರಾ, ಮನವೇ,
ಕೂಡಲಸಂಗನ ಶರಣರ ಕಂಡು ಲಿಂಗವೆಂದೇ ನಂಬು, ಮನವೇ.
Transliteration Bellava tinda kōḍagadante sihiya neneyadirā, manave;
kabba tinda nariyante hindakkeḷasadirā, manavē;
gaganavanaḍarida kāgeyante desedesege hambalisadirā, manavē,
kūḍalasaṅgana śaraṇara kaṇḍu liṅgavendē nambu, manavē.
Manuscript
Transcription of Tamil Mss in the Paris National Libray (1780 AD) 
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985 Music
Courtesy: Vachana Vaibhava ℗ Super Cassettes Industries Limited, Singer: Puttru Narsinha Nayak, Released on: 2001-02-09 Auto-generated by YouTube.
English Translation 2 O heart, remember not the sweet
Like the monkey who has fed
On jaggery!
O heart, do not withdraw and fly
Like to the jackal who has fed
On sugarcane!
O heart, roam not about, adrift,
Like to the raven who has soared
Up to the sky!
O heart, you who have met
Kūḍala Saṅg's Śaraṇās,
Trust them as you would Liṅga Itself..
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation रे मन, गुड खाये मर्कट सा,
मिठास का ध्यान न कर ।
रे मन, ईख खाये श्रृगाल सा
अतीत की आशा न कर,
रे मन, गगन में उडे कौए सा
प्रत्येक दिशा में आशा से न देख ।
कूडलसंगमदेव शरणों को देख
रे मन उन्हें शिव लिंग ही मान ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation బెల్లము తిన్న కోతివలె
తీపిని తలపకుమో మనసా
చెఱకు దిన్న నక్కవలె మఱిమఱి వెన్నంటకు మనసా
శూన్యమును చుట్టు కాకివలె
దిక్కుల దిక్కుల తిరుగకుమో మనసా
కూడల సంగని శరణుని జూచి
లింగమనియే నమ్ము మో మనసా!
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation வெல்லமுண்ட குரங்கனைய
இனிப்பையே நினையாய், மனமே
கரும்புண்ட நரியனைய அதனையே நயவாய் மனமே,
விண்ணிலே பறக்குங் காகமனைய
திசைதோறும் புகாய் மனமே
கூடல சங்கனின் அடியாரைக் கண்டு
இலிங்கமென்றே நம்பு மனமே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
गूळ खाल्लेल्या, माकडाचे परी
आठवण न करी , माझे मन
ऊस खाल्लेल्या, कोल्हयापरी जाण :
न करी आठवण, माझे मन
उडत्या कागापरी, दस दिसे भरारी
व्यर्थ नच मारी, माझे मना
कूडलसंगमदेवा! देखताचि शरण
तेचि लिंग मान, माझे मना
अर्थ - माकडाने गूळ खाल्ला की ते पुन्हा गुळाच्या गोडीकडे धाव घेत असते. कोह्याला एकदा उसाची गोडी लागली की ते पुन्हा पुन्हा त्याच्याकडे ओढ घेतो व प्रसंगी शेतमळ्याच्या मालकाचा मार खातो. परंतु तेथे जाण्याची त्याची धडपड चालू असते. आकाशात उडणाऱ्या कावळ्याची नजर दशदिशेकडे जाण्याच्या व्यर्थ आशेने जीवनभर भटकंती चालू असते. शेवटी तो अतृप्त राहून जातो. त्याप्रमाणे हे मना, तुझीही स्थिती झाली आहे. मुक्त जीवन जगणे असेल तर शिवशरणांच्या जीवनाकडे पाहा. इष्टलिंगतत्व समजून त्याच्यावर पूर्ण विश्वास कर नाहीतर तुझी भवचक्रातील भटकंती अशीच चालू राहील. असे महात्मा बसवेश्वर आपल्या मनाला बजावून सांगत आहेत.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
गुळ खाल्लेल्या माकडासम गोडीची आठवण नको मना.
उस खाल्लेल्या कोल्ह्यासम मागे वळून जाऊ नको मना.
आकाशात उडणाऱ्या कावळ्याप्रमाने
दाही दिशेसाठी तळमळू नको मना.
कूडलसंगमदेवाच्या शरणांनाही लिंगदेव मानून रहा मना.
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಅಡರು = ಹೇರು; ಕೋಡಗ = ಮಂಗ; ದೆಪೆ = ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಶಿವಶರಣರನ್ನು ಕಂಡು ಅವರು ತಿರುಗಾಡುವ ದೇವರೆಂದೇ ನಂಬು. ಅವರು ಸಿಹಿ ಮಾತಿನವರಲ್ಲ-ಸತ್ಯನಿಷ್ಠುರವಾದಿಗಳು, ಡಂಬಾಚಾರದವರಲ್ಲ ಸರಳಾಚಾರದವರು, ನಿನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಧರ್ಮದವರ ಸಿಹಿಮಾತುಗಳ ಬಣ್ಣದ ಬದುಕಿಗೆ ಮರುಳಾಗಿ ಶಿವಧರ್ಮದಿಂದ ದೂರವಾಗುವ ಯೋಚನೆ ಮಾಡಬೇಡ. ಬೆಲ್ಲವನ್ನು ತಿಂದ ಕೋತಿಯಂತೆ ಮರಳಿ ಆಶಿಸಿ ಬೋನಿಗೆ ಬೀಳಬೇಡ. ಕಬ್ಬನ್ನು ತಿಂದ ನರಿಯಂತೆ ಮರಳಿ ಆಶಿಸಿ ಬಲೆಗೆ ಬೀಳಬೇಡ. ಈ ಶಿವಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಹೊಸದರಲ್ಲಿ ಅದರ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳು ಒಡನೆಯೇ ಮನದಟ್ಟಾಗದೆ ದಿಕ್ಕುತಪ್ಪಿದಂತಾದರೆ ದಿಕ್ಕುತಪ್ಪಿ ಹೋಗಬೇಡ-ವಿಶ್ವಾಸವಿಡು ನಿಷ್ಠೆಪಡು-ಜಗನ್ನಾಥ ಶರಣರು ನಮ್ಮಂಥ ಅನಾಥರಿಗೆ ನಾಥರು-ಎಂದು ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮ ಮನವನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ-ಶಿವಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ದಲಿತರ ಮನವನ್ನೂ ನಿಶ್ಚಂಚಲಗೊಳಿಸುತ್ತಿರುವರು.(ಹಿಂದಕ್ಕೆಳೆಸದಿರಾ ಎಂಬ ಮಾತಿನಿಂದ ಈ ವಚನಕ್ಕೆ ಈ ರೀತಿ ಅರ್ಥೈಸಲಾಯಿತು.)
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
