ಭಕ್ತನ ಭಕ್ತಸ್ಥಲ - ನಯವಂಚನೆ
ಶಬ್ದಸಂಭಾಷಣೆಯ ನುಡಿಯ ವರ್ತಿಸಿ ನುಡಿವೆ:
ತೊಡಹದ ಬಣ್ಣದ ಕೆಲಸದಂತೆ
ಕಡಿಹಕ್ಕೆ ಒರೆಗೆ ಬಾರದು, ನೋಡಾ!
ಎನ್ನ ಮನದಲೊಂದು, ಹೃದಯದಲೊಂದು,
ವಚನದಲೊಂದು ನೋಡಾ:
ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ,
ಆನು ಭಕ್ತನೆಂಬ ಹುಸಿಯ ಮಸಕವನೇನ ಬಣ್ಣಿಸುವೆನಯ್ಯಾ?
Transliteration Śabdasambhāṣaṇeya nuḍiya vartisi nuḍive:
Toḍahada baṇṇada kelasadante
kaḍ'̔ihakke orege bāradu, nōḍā!
Enna manadalondu, hr̥dayadalondu,
vacanadalondu nōḍā:
Kūḍalasaṅgamadēvā,
ānu bhaktanemba husiya masakavanēna baṇṇisuvenayyā?
Manuscript
Transcription of Tamil Mss in the Paris National Libray (1780 AD) 
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985 English Translation 2 I speak as if engaged
In bandying words about mere words:
Even as the specious hue
The tradesman puts upon the ornament,
I cannot stand
The cutting and the rubbing, lo!
Lo,one thing in the mind,
Another in the heart,
Another still upon the lips;
O KudalaSangama Lord,
How could I tell this lying gloss,
That I’ m Thy devotee?
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation संभाषण के शब्दों को लगन से बोलता हूँ,
देखो आभरणों पर लगाया रंग
सा मैं काटने या घिसने से नहीं टिकता
मेरे मन में कुछ है, ह्रदय में कुछ, वचन में कुछ,
कूडलसंगमदेव, मैं भक्त हूँ
इस असत्य कालिमा का कैसे वर्णन करुँ?
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation పసిడిపూతవలె భాషింప
పలుకులు పై పై సొంపగు
ఒరవెట్టి చూచిన వన్నెకు రావురా
మదిలో నొక్కటి నా మాటలో మఱియొకటి కదరా!
భక్తుడను ముసుగు దొంగ నేను
నిన్ను వర్ణించు యెట్లయ్య సంగమదేవా!
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation உரத்த குரலிலே ஆடி எனை அறிவிப்பே னையனே,
அணிகல வேலையின் பூச்சினைப் போல,
நறுக்க, உரைக்க இயலாது ஐயனே,
என் மனத்திலொன்று இதயத்திலொன்று,
உரையிலே ஒன்று காணாய்,
கூடல சங்கம தேவனே,
நான் பக்தனெனும் பொய்யினை
மிகைசெய்து புகழ்வே னையனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
शास्त्रावरी चर्चा करण्यात निपुण
तरीना प्रसन्न, देव तुला
सुवर्णाचे पाणी दिले, त्या धातूला
समजती तुला तैशापरी
कसोटी करिता, तया तापविले
उघडे ते झाले, खोटेपण
वाणी गोड फार, मनी दुजा भाव
तयालागी देव, दुरावला
कूडलसंगमदेवा! खोटा हा व्यवहार
तयासी करणार, तुम्ही काय ?
अर्थ - वाद विवादात निपुणता दाखविणे म्हणजे भक्ती मार्गातील महता नव्हे आपल्या वाक् चातुर्याने फार तर लोकावर छाप टाकू शकाल. पण जीवन मुक्त होता येणार नाही. वाक्चातुर्य, भाषापांडित्य म्हणजे लोखंडाच्या अलंकारावर सोन्याचा लेप लावून चकाकी दाखविणं होय. पण ती चकाकी जास्त दिवस टिकणार नाही चकाकणारे सोने नसते. भडक वाटणाऱ्या अलंकाराला तापविताही येत नाही, वा कसोटीलाही लावता येत नाही अलंकार शुद्ध नसल्यामुळे शेवटी कोणीही त्याला किंमत देत नाही. कारण वाकचातुर्यं दाखविणाऱ्याच्या मनात एक, हृदयात दुसरेच, वाणीत तिसरेच! अशी त्याची स्थिती असते. अशांच्या भक्ती बद्दल काय वर्णन करावे. तेथे माझे शब्द अपुरे पडतील अशा भाषापंडितात जितका भडकपणा तितकीच त्यांची भक्ती अशुद्ध व अधिक तकलादू व जुजबी असते. म्हणून शब्दाच्या जंजाळातून मुक्त होऊन शब्दकोटीच्या मोहात न पडता, वाद विवाद न करता अंतरमुख होऊन शिवभक्तीत तल्लीन झाले तरच जीवन मुक्त होता येईल.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
वादविवादात निपुणता दाखवितो, पण
ही निपुणता मुलाम्याच्या दागिण्यासम आहे.
कसाला घासून पाहता येत नाही.
माझ्या मनात एक, हृदयात दुसरेच,
वाणीत तिसरेच आहे पहा.कूडलसंगमदेवा,
माझ्या खोट्या भक्तीचे वर्णन मी कसे करु देवा ?
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಕಡಿಹ = ಕಡಿತ ಚೂರು ಮಾಡುವಿಕೆ; ತೊಡಹ = ; ಮಸಕ = ; ವಚನ = ಮಾತು; ಹುಸಿ = ಸುಳ್ಳು;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮರಮುಟ್ಟಿಗೆ ಚಿನ್ನದ ಬಣ್ಣ ಬಳಿದರೆ ಅದು ಚಿನ್ನದಂತೆ ಕಾಣುವುದೇ ಹೊರತು-ಕತ್ತರಿಸಲು ತಟ್ಟಲು ಒರೆಗೆ ಹಚ್ಚಿನೋಡಲು ಬರುವುದಿಲ್ಲ-ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ನಿಜಚಿನ್ನವಲ್ಲ. ಅದೇ ರೀತಿ ನಾನು ಗಿಲೀಟಿನ ಬಚ್ಚಣೆಯ ಬಣ್ಣದ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುತ್ತೇನೆ-ಎಲ್ಲಾ ತೋರಿಕೆಗಾಗಿ-ಆಚರಣೆಗಾಗಿಯಲ್ಲ. ಮನ (ಸ್ಸಿನಲ್ಲೊಂದು) ಭಾವದಲ್ಲೊಂದು ಮಾತಿನಲ್ಲಿನ್ನೊಂದು. ಮೂಲತಃ ನಾನೊಬ್ಬ ವಂಚಕನಾಗಿ ಭಕ್ತನೆಂದು ಬಿತ್ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನನ್ನ ಸುಳ್ಳಿನ ದಟ್ಟಣೆ ವರ್ಣಿಸಲಸದಳ.
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
