ಭಕ್ತನ ಭಕ್ತಸ್ಥಲ - ಶರಣರು
ಕಾಗೆ ವಿಷ್ಟಿಸುವ ಹೊನ್ನ ಕಳಸವಹುದರಿಂದ
ಒಡೆಯರು ಜೋಗೈಸುವ ಚಮ್ಮಾವುಗೆಯ ಮಾಡಯ್ಯಾ:
ಅಯ್ಯಾ ನಿಮ್ಮ ಶರಣರ ಪಾದಕ್ಕೆ ಚಮ್ಮಾವುಗೆಯ ಮಾಡಯ್ಯಾ!
'ಕರ್ಮಾವಲಂಬನಃ ಕೇಚಿತ್| ಕೇಚಿತ್ ಜ್ಞಾನಾವಲಂಬನಂ
ವಯಂ ತು ಶಿವಭಕ್ತಾನಾಂ| ಪಾದುಕಸ್ಯಾವಲಂಬನಂ'
ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ,
ನಿಮ್ಮ ಸೆರಗೊಡ್ಡಿ ಬೇಡು[ವಿ]ದೊಂದೇ ವರವ ಕರುಣಿಸಯ್ಯಾ.
Transliteration Kāge viṣṭisuva honna kaḷasavahudarinda
oḍeyaru jōgaisuva cam'māvugeya māḍayya:
Ayyā nim'ma śaraṇara pādakke cam'māvugeya māḍayya!
'Karmāvalambanaḥ kēcit| kēcit jñānāvalambanaḥ
vayaṁ tu śivabhaktānāṁ| pādarakṣāvalambanaḥ'
kūḍalasaṅgamadēvā,
nim'ma seregoḍḍi bēḍuvidondē varava karuṇisayyā.
Manuscript
English Translation 2 Rather than be the golden pot over the dome
A crow will soil,
Make me, O Lord, the leathern shoes
My masters wear;
Make me, O Lord, the leathern shoes
For Thy Śaraṇās feet!
'Some rest on works; on knowledges some;
We rest on Śiva-piety'...
O Kūḍala Saṅgama Lord,
I spread my mantle to beseech,
Oh, bless me with this single gift;
To rest on leathern shoes!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation उस स्वर्ण कलश की अपेक्षा
जिस पर काक विष्टा करते हैं,
मुझे प्रभुओं के पहनने योग्य
चर्म-पादुका बनाओ!
स्वामी, अपने शरणों के चरणों के लिए
चर्म-पादुका बनाओ!
कर्मावलम्बिनः केचित् केचित् ज्ञानावलम्बिनः ।
वयं तु शिवभक्तानां पादरक्षावलम्बिनः ॥
कूडलसंगमदेव अंचल पसार
प्रार्थना करता हूँ, यही एक वर प्रदान करो ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation కాకి విష్టించు పై డికలళ మగుటకంటె
ఒడయులకనువైన నన్ను చెప్పుల చేయుమయ్యా
అయ్యా మీ శరణుల పాదములకు
చమ్మపు చెప్పుల చేయుమయ్యా
కర్మావలంబనం కేచిత్ కేచిత్
జ్ఞానావలంబనం వయంతు శివభక్తానాం
పాదుకస్సా వలంబినాం
కూడల సంగమదేవా సేరగొడ్డి వేడెద
యీ వరమొకటి ప్రసాదింపుమయ్యా
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Marathi Translation
सान कळसावरी, खर्चितात धन
काग करो घाण, देवावरी
त्यापरी पादुका, करावे मिळूनि
घालतील धनी, आनंदाने
"" कर्मावलंबन केचित, केचित ज्ञानावलंबन ।
वयं तु शिवभक्तानां पादरक्षावलंबन।।:
शरणांच्या चरणी, करावे मजला
पादत्राणे तुजला, घालण्यास
कूडलसंगमदेवा ! राहो तव चरणी
पदर पसरोनी, मागणी ती
अर्थ - सर्व भाविकाकडून धन संपत्ती, वर्गणी करून मोठेमोठे देऊळ बांधतात. त्यावर सुवर्ण कळस चढवून मोठ मोठे उत्सव साजरे करतात. अशा उत्सवाला दूर- दूरहून अनेक भाविक मंडळी येतात. अशा कार्यात जे उत्साहाने भाग घेतात ते आपली प्रतिष्ठा वाढविण्याच्या मागे लागलेले असतात. शिवाय उंचावर कळस बसविल्यामुळे त्यातील सोन्याची शुद्धता कळून येत नसते. देवालयाच्या कळसावर कावळे, गिधाडे, घुबडे बसून घाण करतात, तेव्हा भाविकांना काय वाटत असेल, म्हणून देऊळ बांधणे त्यावर सुवर्ण कळस चढविणे त्यापेक्षा त्या मालकाचे (शिव) सच्चे पाईक असणाऱ्या जंगमाची व शिवशरणांची पादत्राणे होणे इष्ट नाही का? म्हणून अर्धप्राण-अभिमान-विरहीत, कर्तव्यरुपी जंगममूर्ती शिवशरणांची महिमा गाणारे महात्मा बसवेश्वर परमेश्वर चरणी प्रार्थना करीत आहेत. गुरू वाक्याला सादृश्य होऊन हर वाक्याचे निरीक्षण करीत काही भक्त मंडळी क्रमावलंबन म्हणजे भिन्नक्रियाचे अवलंबन करीत असतात. केचित म्हणजे काही वेदांतील लोक ज्ञानावलंबन म्हणजे भिन्न भिन्न ज्ञानाचे अवलंबन करीत असतात. वयं तु म्हणजे मी इष्टलिंग आयात करुन घेतलेले असलो तरी शिवभक्तांना शिवभक्ताचे पादरक्षावलंबन म्हणजे त्यांच्या चरणकमलाच्या भक्तीचे अवलंबन करीत आहे. म्हणजे हे कूडलसंगमदेवा! (पर शिवलिंगा) मजला शरण चरणाचे पादत्राण करावे. जेणे करून त्याची सेवा घडेल. एवढीच माझ्यावर करुणा करावी.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
कावळ्याच्या विष्टेने घाण होणाऱ्या सोन्याच्या कळसापेक्षा
आपले शरण घालणाऱ्या पादुका करावे देवा.
देवा, आपल्या शरणांच्या चरण पादुका करावे.
कर्मावलंबिनः केचित्केचित् ज्ञानावलंबिनः।
वयं तु शिवभक्तानां पादरक्षावलंबनः ।।
कूडलसंगमदेवा, तुम्हाला पदर पसरुन एकच वरदान मागतो.
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಕಳಸ = ; ಕೇಚಿತ್ = ; ಜೋಗೈಸು = ; ವಯವ್ಯ = ; ವಿಷ್ಟಿಸು = ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ವಿನಯ
ಅರುಣೋದಯ ಸಮಯ. ಪೂರ್ವದಿಗಂತದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ ಮೂಡಿಬಂದು ಅವನ ಹೊಂಗಿರಣಗಳು ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿಯೇ ಇರುವ ದೇವಾಲಯದ ತುಟ್ಟತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬಂಗಾರದ ಕಲಶವನ್ನು ತಾಗಿ ಅದು ಮಿನುಗುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಪೂಜೆಗೆಂದು ಬರುತ್ತಿರುವವರು ಮಂತ್ರಮುಗ್ಧರಾಗಿ ‘ಓಹೋ! ನಾವು ಆ ಬಂಗಾರದ ಕಲಶವೇ ಆಗಿದ್ದರೆ!’ ಎಂದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಮನ ಇದಕ್ಕೆ ಮಾರುಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಶಿಖರದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಬಂಗಾರದ ಕಲಶ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿರಬಹುದು. ತಾರೆಗಳ ಕಣ್ಣೇ ಕುಕ್ಕುವಂತೆ ಮಿನುಗುತ್ತಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅದರ ಗತಿ! ‘ಕಾ, ಕಾ’ ಎಂದು ಕೂಗುತ್ತ ಬರುವ ಕಾಗೆ ಅದರ ಮೇಲೆ ಕೂತು ಹೊಲಸು ಮಾಡಿಯೇ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಛೆ! ಎಷ್ಟೊಂದು ಅವಮಾನ! ಆ ಕಲಶದ ಕೆಳಭಾಗದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲೋ ಅದೇ ಹೊಲಸು! ಅಲ್ಲಿ ಕಾಣಬರುವುದು ದೇವರು ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲ; ಅವುಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪೂಜಾರಿ ಪುರೋಹಿತರು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರ. ಹೆಸರಿಗೆ ದೇವಾಲಯವಾದರೂ ಅದು ಪೂಜಾರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ. ಜನತೆಯ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಈ ಪೂಜಾರಿ, ಪುರೋಹಿತರ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅಂಗಡಿಯ ಮೇಲೆ ಕಾಗೆ ಕೂತು ಹೊಲಸು ಮಾಡುವ ಕಲಶವಾಗುವುದೇ? ಛೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಬದಲು ‘ಒಡೆಯರು ಜೋಗೈಸುವ ಚಮ್ಮಾವುಗೆಯ ಮಾಡಯ್ಯಾ ಅಯ್ಯಾ ನಿಮ್ಮ ಶರಣರ ಪಾದಕ್ಕೆ ಚಮ್ಮಾವುಗೆಯ ಮಾಡಯ್ಯ...........’ ಎಂದು ಬೇಡಿಕೊಂಡರು ಬಸವಣ್ಣನವರು. ಬೆಳಗಾಯಿತೆಂದು ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಮಡಿಯುಟ್ಟು ಶುಭ್ರಜಲದೊಂದಿಗೆ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಮಡಿವಂತರು ಪಯಣ ಬೆಳೆಸಿದರೆ, ಕಾಯಕಕ್ಕೆ ಹೊತ್ತಾಯಿತೆಂದು ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮರೆತು, ಭರದಿಂದ ಓಡುವರು ಶರಣರು. ಕಟ್ಟಿಗೆ ಮಾರುವುದನ್ನೇ ಕಾಯಕವನ್ನಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾಶ್ಮೀರದರಸು ಮೋಳಿಗೆಯ ಮಾರಯ್ಯ ಕಾಡುಮೇಡೆನ್ನದೆ ಕಾಡಿನೊಳಗೆ ಸಂಚರಿಸಿ ಕಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ಶೇಖರಿಸಿ ಹೊತ್ತು ತರುತ್ತಿದ್ದ ಶರಣ. ಕಾಯಕವನ್ನೇ ಪೂಜೆಯೆಂದೂ, ಕೈಲಾಸವೆಂದೂ ಅರಿತು ಆ ಅರಿವನ್ನುಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದವರು ಆ ಶರಣರು. ಅಂತಹ ಶರಣರ ಪಾದಕ್ಕೆ ನನ್ನನ್ನು ಚಮ್ಮಾವುಗೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡು, ಆಮೂಲಕ ಅವರ ಸೇವೆ ಮಾಡುವ ಭಾಗ್ಯವನ್ನು ದೊರಕಿಸು ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರು.
ಇಲ್ಲಿ ಮಂದಿರದ ಮೇಲೆ ಹೊಳೆಯುವ ಬಂಗಾರದ ಕಲಶವು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ದೊಡ್ಡತನ (ಹಿರಿತನ) ದ ಪ್ರತೀಕ. ಆದೊಡ್ಡತನದಲ್ಲಿ ಸುಖವಿಲ್ಲವೆಂದೇ ಇಲ್ಲಿ ಅಣ್ಣನವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಏಕೆಂದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಕಾಗೆಯಂತಹ ಸಣ್ಣವರ ಕಿರುಕುಳವಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅಂತಹ ಹಿರಿಯತನಕ್ಕೆ ಮನಸೋಲದೆ ನಾನು ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಕಿರಿಯನೆಂಬ ಭಾವನೆಯನ್ನು ತಾಳಿದರೆ ಅಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವರ (ಹಿರಿಯರ) ರಕ್ಷಣೆಯು ದೊರಕುತ್ತದೆ; ಉತ್ತಮ ಸಹವಾಸವೂ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಹಿರಿಯತನದ ಹೆಮ್ಮೆಗೆ ಹೊಡೆದಾಡಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಸುಖ ಕಾಣಹೊರಟರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರು ‘ಎನಗಿಂತ ಕಿರಿಯರಿಲ್ಲ........’ ಎಂದು ಕಿರಿಯತನಕ್ಕೆ ಹಂಬಲಿಸಿ, ‘ಶಿವಭಕ್ತರಿಗಿಂತ ಹಿರಿಯರಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಕೂಡಲಸಂಗನ ಶರಣರ ಹಿರಿಮೆಯ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಅಮಿತ ಸುಖಾನಂದಗಳಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಅವರ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನುಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಅವರ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ದೇವರಲ್ಲಿ ಸೆರಗೊಡ್ಡಿ ಬೇಡಿಕೊಂಡರು. ‘ಅಯ್ಯಾ ನಿಮ್ಮಶರಣರ ಪಾದಕ್ಕೆ ಚಮ್ಮಾವುಗೆಯ ಮಾಡಯ್ಯಾ! ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ ನಿಮ್ಮ ಸೆರೆಗೊಡ್ಡಿ ಬೇಡುವುದೊಂದೇ ವರವ ಕರುಣಿಸಯ್ಯಾ’.
- ಶ್ರೀ ತರಳಬಾಳು ಜಗದ್ಗುರು ಡಾ. ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳವರು.
