ಭಕ್ತನ ಮಾಹೇಶ್ವರಸ್ಥಲ - ಪರಸ್ತ್ರೀ
ಹರಿವ ಹಾವಿಂಗಂಜೆ, ಉರಿಯ ನಾಲಗೆಗಂಜೆ,
ಸುರಗಿಯ ಮೊನೆಗಂಜೆ!
ಒಂದಕ್ಕಂಜುವೆ, ಒಂದಕ್ಕಳುಕುವೆ:
ಪರಸ್ತ್ರೀ ಪರಧನವೆಂಬೀ ಜೂಬಿಂಗಂಜುವೆ!
ಮುನ್ನಂಜದ ರಾವಣನೇ ವಿಧಿಯಾದ!
ಅಂಜುವೆನಯ್ಯಾ, ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ.
Transliteration Hariva hāviṅgan̄je, uriya nālagegan̄je,
suragiya monegan̄je!
Ondakkan̄juve, ondakkaḷukuve:
Parastrī paradhanavembī jūbiṅgan̄juve!
Munnan̄jada rāvaṇanēvidhiyāda!
An̄juvenayyā, kūḍalasaṅgamadēvā.
Manuscript
English Translation 2 I have no ear of streking snake,
Nor point of sword,nor tongue of flame:
There's one thing makes my whole heart shake;
I tremble at the hazardous game
Another's wife or wealthy may make!
In days of old,Rāvaṇa was bold,
But soon Rāvaṇa's knell was tolled:
Only to think, my heart grows cold,
O Kūḍala Saṅgama Lord !
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation रेंगते साँप से मैं नहीं डरता,
ज्वाला जिह्वा से नहीं डरता,
असि-धार से नहीं डरता,
एक से डरता हूँ, एक से काँपता हूँ;
परस्त्री, परधन-रूपी पिशाचों से डरता हूँ।
पहले रावण निर्भीक था, उसकी क्या दशा हुई?
मैं डरता हूँ कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation పై బడు పాముకు వెఱువ
మండు మంటలకు వెఱువ
కత్తి మొనకు వెఱువ
వెఱచెద నొకటికి తఱిగెద నొకటికి సుమీ!
పరస్త్రీ పరధనమను వ్యసనమునకు
వెఱతు మును వెఱువక రావణు డేగతి పట్టె?
వెఱచెదనయ్యా కూడల సంగమదేవా!
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation பாயும் பாம்பிற்கஞ்சேன், தீயின் நாவிற்கஞ்சேன்
கத்தியின் முனைக்கு அஞ்சேன்
ஒன்றனுக்கஞ்சுவேன், ஒன்றனுக்கு நடுங்குவேன்
பிறன்மனை, பிறர் செல்வமெனும் பிசாசிற் கஞ்சுவேன்
அஞ்சாத இராவணனே விதிக்கு ஆட்பட்டான்
கூடல சங்கமதேவனே, அஞ்சுவேன் ஐயனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
चपळ अशा नागा, भिणार मी नाही
दग्ध जिव्हेलाही, नाही भीत
खड्ग धारेसही, भिणार मी नाही
एकचि ती पाही, भीती मज
परस्त्री परधन, जुगार ते जाण
भीतीचे कारण, मज लागी
रावण दुर्गती, परस्त्री कारण
डोळ्यापुढे जाण, नित्य माझ्या
कूडलसंगमदेवा ! एवढीच भीती
मज भिजवितो, सर्व काळ
अर्थ - महात्मा बसवेश्वरांना वरील तिन्ही विकाराचे भय वाटण्याची गरज नव्हती. कारण ते विकारातीत होते. तरी पण लोककल्याणार्थ स्वतःवर आरोपित केलेली भीती किती भयंकर आहे हे सोदाहरण देऊन सोप्या भाषेत आपल्या वचनात म्हणतात की, मी सळसळत व फुक्तारीत येणाऱ्या विषारी सापास भीत नाही. अग्नि ओकणाऱ्या जिव्हेस मी भीत नाही तसेच तळपत्या तलवारीच्या धारेलाही भीत नाही. पण मला परस्त्री, परधन व जुगार यातल्या एखाद्याची सुद्धा फार भीती वाटते. कारण पूर्वी कधीही कुणालाही न भिणाऱ्या महाशिवभक्त रावणाचा शेवट कसा झाला हे आपण जाणतोच वरील तिन्ही गोष्टीला न भिणाऱ्याचीही तीच गत होईल. म्हणून मी भीतो. येथे भितो म्हणजे पलायन नव्हे तर त्या मोहापासून परावृत्त होणे होय.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
सापाच्या डसण्याला भीत नाही,
अग्नीच्या ज्वाळेला भीत नाही.
तलवारीच्या धारेला भीत नाही !
एकाला घाबरतो, एकाला भयभीत होतो.
परस्त्री, परधनाला आपले म्हणण्यास घाबरतो!
पूर्वी न घाबरणाऱ्या रावणाची स्थिती काय झाली!
म्हणून घाबरतो कूडलसंगमा.
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
Urdu Translation رینگتے دوڑتے افعی کا نہیں خوف مجھے،
میں بھڑکتے ہوئے شعلوں سے کہاں ڈرتا ہوں
سہم سکتا نہیں تلوارکی تیزی سے بھی میں
میںجو ڈرتا ہوںتودنیا میں پرائےدھن سے
میں زنِ غیرکےسائےسے بھی گھبراتاہوں
بس یہی خوف ہےان سے بہک جاؤں میں
مجھ کومعلوم ہے کیا حشر ہوا راون کا
جونہ ڈرتا تھا زمانےمیں کسی سے لیکن
آخرش ہوگیا برباد بہ ایں ناز وغرور
اس لیے کوڈلا سنگا میں بہت ڈرتا ہوں
Translated by: Hameed Almas
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಅಳುಕು = ಅಂಜು, ಹೆದರು; ಉರಿ = ; ಜೂಬಿ = ; ಪರಧನ = ; ಮೊನೆ = ; ವಿಧಿ = ; ಸುರಗಿ = ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಹರಿದು ಬರುವ ಹಾವಿಗಂಜುವುದಿಲ್ಲ, ಉರಿದು ವ್ಯಾಪಿಸಿ ಬರುವ ಬೆಂಕಿಗಂಜುವುದಿಲ್ಲ, ಎದೆಗಾತುಬರುವ ಸುರಗಿಯ ಮೊನೆಗಂಜುವುದಿಲ್ಲ-ಬಸವಣ್ಣನವರು ಈ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅಂಜುವುದಿಲ್ಲ-ಅವರಂಜುವುದು ಪರಸ್ತ್ರೀ ಗಮನಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ. ಪರಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು (ನಿಷಿದ್ಧಗಮನದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ)-(ಯಮನ)ಎಮ್ಮೆಕೋಣಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿರುವರು. ಅದರತ್ತ ತಾನು ಹೋಗುವುದಾಗಲಿ, ತನ್ನತ್ತ ಅದು ಬರುವುದಾಗಲಿ ಸಾವು ಸಮೀಪಿಸಿದಂತೆಯೆ ! ಇದನ್ನು ತಿಳಿಯದ ರಾವಣನೇನಾದನೆಂಬುದನ್ನು ಬಸವಣ್ಣನವರು ಸ್ಮರಿಸಿರುವರು.
ವಿ : ಏವಿಧಿಯಾದನೆಂದರೆ ಏನುಗತಿಯಾದನೆಂದು. ಜೂಬು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಕೋರೆಹುಳು ಎಂಬರ್ಥ ಸಿಗುವುದು-ಜೂಬು ಎಂಬುದು ಜಂಬೂ (=ಆನೆ) ಎಂಬುದರ ಅಪಭ್ರಂಶವಿರಲೂಬಹುದು.
ಪರಸ್ತ್ರೀ ಪರಧನವೆಂಬೀ ಜೂಬಿಂಗಂಜುವೆ-ಎಂಬುದೇ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿರುವ ಪಾಠ. ಆದರೆ ಪರಸ್ತ್ರೀಯೆಂಬೀ ಜೂಬಿಂಗಂಜುವೆ ಎಂಬುದೇ ಸರಿಯಾದ ಪಾಠ. ಏಕೆಂದರೆ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಅಂಜುವುದು ಅಳುಕುವುದು ಒಂದಕ್ಕೇ ಎಂದು ಹೇಳಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿರಿ. ಮತ್ತು ಮುನ್ನಂಜದ ರಾವಣನೇವಿಧಿಯಾದ-ಎಂದು ಕೊಟ್ಟಿರುವ ನಿದರ್ಶನ ಕೂಡ ಒಂದೇ. ರಾವಣನು ಕುಖ್ಯಾತನಾಗಿರುವುದು ಪರಸ್ತ್ರೀಗಮನ ಒಂದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ-ಪರಧನಲೋಭಕ್ಕಾಗಿಯಲ್ಲವೆಂಬುದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವೇ ಇದೆ. ಆದರೂ “ಒಂದಕ್ಕಂಜುವೆನೊಂದಕ್ಕಳುಕುವೆನೆಂಬ ವಚನ ಪಾಠವನ್ನು-ಒಂದಕ್ಕಂಜುತ್ತೇನೆ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕಳುಕುತ್ತೇನೆ ಎಂಬಂತೆ ತಪ್ಪಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಿ “ಪರಧನ” ಪಾಠವನ್ನು ಅಧಿಕವಾಗಿ ಯಾವನೋ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಿಸಿರುವನು. ವಚನದ ಕೊನೆಗೆ ಅಂಜುವೆನಯ್ಯ ಎಂಬುದು ಮಾತ್ರವಿದ್ದು-ಅದರ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾದ ಅಳುಕುವೆನೆಂಬುದನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸದಿರುವುದನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ.
ರಾವಣನು ಶಿವಭಕ್ತನೇ ಆದರೂ ಅವನನ್ನು ಶಿವನು ರಕ್ಷಿಸಲಿಲ್ಲ-ಪರಸತೀಕಾಮವು ಅವನನ್ನು ಹಾವಾಗಿ ಉರಿಯಾಗಿ ಸುರಗಿಯಾಗಿ ಕೊಂದಿತು.
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
