ಭಕ್ತನ ಜ್ಞಾನಿಸ್ಥಲ - ಡಾಂಭಿಕತೆ
ದ್ವೈತಾದ್ವೈತವನೋದಿ ಏನ ಮಾಡುವಿರಯ್ಯಾ
ನಮ್ಮ ಶರಣರಿಗುರಿಗರಗಾಗಿ ಕರಗದನ್ನಕ್ಕ?
ಸ್ಥಾವರ ಜಂಗಮವೊಂದೆ ಎಂದು ನಂಬದನ್ನಕ್ಕ?
ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ, ಬರಿಯ ಮಾತಿನ ಮಾಲೆಯಲೇನಹುದು?
Transliteration Dvaitādvaitavanōdi ēna māḍuvirayyā
nam'ma śaraṇarigurigaragāgi karagadannakka?
Sthāvara jaṅgamavonde endu nambadannakka?
Kūḍalasaṅgamadēvā, bariya mātina māleyalēnahudu?
Manuscript
Transcription of Tamil Mss in the Paris National Libray (1780 AD) 
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985
Discovered and Transcribed by Dr Shivamurthy Shivacharya Mahaswamiji, Sirigere, in the year 1985 English Translation 2 What do you, good Sir,
Reading of Dvaita and Advaita,
Unless you melt for the Śaraṇās
Like wax in fire?
Unless you believe
That the Immovable
And Movable are one?
O Kūḍala Saṅgama Lord,
What is it worth,
A wreath of empty words?
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Hindi Translation द्वैताद्वैत पढकर क्या करोगे?
जब तक हमारे शरणों के लिए ज्वाला क्रांत
लाख की भाँति नहीं गलोगे और
स्थावर और जंगम को एक नहीं मानोगे?
कूडलसंगमदेव, निरर्थक वचनमाला से क्या होगा-?
Translated by: Banakara K Gowdappa
Telugu Translation జంగమ మెదురై వచ్చిన
లింగార్చన మేలనయ్యా? లోలోపల;
మూతికి గట్టిన అద్దము
ముక్కున నిల్పిన కత్తి
సమయాచార మెట్లగునయ్య;
సంగయ్య ముక్కు కోయక విడువడయ్యా!
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
Tamil Translation துவைத அத்துவைதத்தை ஓதி என் செய்வீரையனே?
நம் அடியாருக்குத் தீயிலிட்ட அரக்கனைய உருகாதவரை
“ஸ்தாவர--ஜங்கமம் ஒன்றே” என ஏற்காதவரை?
கூடல சங்கம தேவனே.
பயனற்ற சொல் மாலையை என்னென்பேன்!
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Marathi Translation
काय मिळवाल, जाणून द्वैता द्वैती
शरणांची संगती, हीच थोर
जैसा वितळतो, अग्नीपुढे लाख
शरणतेची देख, भक्त तैसा
कूडलसंगमदेवा ! ऐसे नच हो
निरी वाचळता, द्वैता द्वैती
अर्थ - द्वैता- अद्वैताचा गहन विचार व त्यावर चर्चा करून काय मिळविणार आहात ? शब्दांच्या कोटी करण्यात व एकमेकावर मात करण्यात फुकट वेळ घालवू नका त्यात काहीही मिळणार नाही. द्वैती देवाला आपल्या पेक्षा व जगापेक्षा वेगळे समजतात. तर अद्वैती, ब्रम्ह सत्ये, जगन्मिथ्या मानतात. हे दोन तत्वनिष्ठ पंडित व त्यांचे जगद्गुरु आपसात श्रेष्ठत्व सिद्ध करण्यासाठी आपसात मतभेद निर्माण करतात. हे मतभेद पिढयानपिढया व शतकानुशतके चालत आलेले आहेत. परंतु अद्यापही ते एका निर्णयाला आलेले नाहीत. निदान आपसात एक होऊन 'अवघे धरू सुपंथ' असे कधी काळी घडले नाही. किंवा घडू शकणार नाही. म्हणून अशा कोरड्या तांत्रिक चर्चेसाठी आपसात भांडून काय मिळणार आहे. असा प्रश्न बसवेश्वर वरील वचनात विचारतात. पुढे ते म्हणतात याच जगात व प्रत्येकाच्या हृदयात परमेश्वर आहे. तो किती जवळ आहे हे रहस्य माझे शिवशरण जाणतात. म्हणून त्यांचे जीवन कार्य व आचरण जाणावे विनाकारण शब्दाचा कीस पाडीत जीवन वाया घालवू नका.
इत्यर्थः परवस्तु केवळ बोलण्याने प्राप्त होत नसते तर ती आचरणातून प्राप्त होत असते.
Translated by Rajendra Jirobe, Published by V B Patil, Hirabaug, Chembur, Mumbai, 1983
द्वैत, अद्वैत वाचल्याने काय होणार आहे?
आमच्या शरणाला, अग्नित
पडलेल्या लाखेसम विरघळेपर्यंत,
स्थावर जंगम दोन्हीला एक मानेपर्यंत
कूडलसंगमदेवा,
पोकळ गप्पा काय कामाच्या?
Translated by Shalini Sreeshaila Doddamani
Urdu Translation وَحدت کا مسئلہ ہوکہ دوئی کا فلسفہ
کیا فائدہ جو اس کو کئی بارہم پڑھیں
جب تک کہ پاک شرنوں کی قربت کی آنچ سے
دل موم کی طرح سے پگھل کرنہ نرم ہو
جنگم کواورلنگ کوبس ایک جا ن کر
اوران پہ اعتماد نہ جب تک کریں گےہم
کچھ فائدہ نہیں ہےاگرصبح وشام بھی
اس کی ثنا وحمد کی مالا بنائیں ہم
اےمیرے دیوا کوڈلا سنگم مرے پربھو
Translated by: Hameed Almas
ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳು ಜಂಗಮ = ಜೀವವಿರುವ, ಚೈತನ್ಯವಿರುವ ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿ; ದ್ವೈತಾ = ಸಿದ್ದಾಂತ; ಸ್ಥಾವರ = ಸ್ಥಗಿತ, ಚೈತನ್ಯವಿರದ, ಜೀವವಿರದ;
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಸ್ಥಾವರ(ಲಿಂಗ)ವೆಂದರೆ ನಾವು ಪೂಜಿಸುವ ಶಿವಲಿಂಗ-ಅದು ಬೇರೆಯಲ್ಲ ಜಂಗಮ(ಲಿಂಗ) ಬೇರೆಯಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು ಪೂಜಿಸಿ ಕಣ್ತುಂಬ ನೋಡುವಾಗ ಆನಂದಭಾಷ್ಪ ಸುರಿಸುವಂತೆ ಜಂಗಮಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಮಾಡುವಾಗಲೂ ನಮ್ಮ ಅಂತಃಕರಣ-ಬಿಸಿಗೆ ಒಡ್ಡಿದ ಅರಗಿನಂತೆ-ಕರಗಬೇಕು. ಹಾಗೆ ಮಾಡದೆ ಶಿವಪೂಜೆ ಮಾಡುವಾಗ ಉತ್ಸುಕಿಸಿ, ಜಂಗಮಸೇವೆಗೆ ಅಲಸಿದರೆ, ಶಿವಮತದ ಸಿದ್ಧಾಂತ (ದ್ವೈತಾದ್ವೈತ)ವನ್ನು ಓದಿಯೂ ಪ್ರಯೋಜನವೇನು ? ದ್ವೈತಾದ್ವೈತವೆಂದರೆ-ಲೋಕಾಂತದಲ್ಲಿ ದ್ವೈತ, ಏಕಾಂತದಲ್ಲಿ ಅದ್ವೈತವೆಂದರ್ಥ. ಈ ಅರ್ಥದನುಸಾರವಾಗಿ ವಿನಯಾಚರಣೆ ಇಲ್ಲದೆ ಉದ್ದುದ್ದವಾದ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡಿ ಪ್ರಯೋಜನವೇನು ? ಬರೀ ಮಾತಿನ ಮಾಲೆಹಾಕಿದರೆ ಮದುವೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮ ಧರ್ಮಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು “ದ್ವೈತಾದ್ವೈತ”ವೆಂದು ಹೆಸರಿಸಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿರಿ.
- ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು
ಡಾ.ಎಲ್. ಬಸವರಾಜು
