Hindi Translationबंधन में पडे चूहे की भाँति -
तन के नष्ट होने तक मेरा संसार नहीं छोड़ता,
तन के नष्ट होने तक पर-पीड़न नहीं छोड़ता,
तन के नष्ट होने तक पर छेदन नहीं छोड़ता,
हाय, हाय, संसार से ऊब गया हूँ कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation My life is like a mouse
Ensconced in piles of bags:
No peace from it until it dies.
Until it dies, it pesters you;
Until it dies it burrows holes.
Alas! Alas! Lord Kūḍala Saṅgama,
I am weary of this life!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationஎலிப்பொறியில் வீழ்ந்த எலியனைய தென் வாழ்வு,
இறுதிவரையொழியுமோ!
பிறரை வருத்துதலை உடலழியும் வரை விடேன்,
பிறரை யிகழ்தலை மனமழியும் வரை விடேன்,
அடடா, வாழ்வி லுழல்கின்றேனே
கூடல சங்கம தேவனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಸಹಾನುಭೂತಿ ಸಹಕಾರವಿಲ್ಲದ ಈ ವಿಷಮ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನೇ ಶರಣರು ಸಂಸಾರವೆಂದು ಕರೆದಿರುವರು. ಇಡಿಯಾಗಿ ಈ ಸಂಸಾರ ಹೀಗಾಗುವಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಜೀವನದೂ ಒಂದು ಪಾತ್ರವಿದೆಯೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟ. ಅವನು ತಾನು ಧರಿಸಿರುವ ದೇಹದ ಏಕೈಕನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ-ನಾನು ಇವನು ಈ ಮನೆಯವನು ಈ ದೇಶದವನು ಎನ್ನುತ್ತ-ವಿಶ್ವಕುಟುಂಬಿಯಾಗಬಲ್ಲ ತನ್ನ ಮೇಲೆ ಇಂಥ ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ನಿಕೃಷ್ಟ ಪರಿಮಿತಿಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ. ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹಾಳುಗೆಡುವುತ್ತ-ಆ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿಯೇ ತಾನೂ ಹಾಳಾಗುತ್ತಿರುವನು.
ಈ ಸರ್ವನಾಶದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಜೀವನೂ ತನ್ನ ದೇಹವನ್ನು ಪರಪೀಡನೆಗಾಗಿ ಬಳಸದೆ ಪರೋಪಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಪರೇಂಗಿತಕ್ಕಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸುವುದೊಂದೇ ಇರುವ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಉಪಾಯವೆಂಬುದು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಆಶಯ.
ಇಲಿಯೆಂದರೆ ಜೀವನೆಂದೂ, ಗಡಹು[=ಬೋನು] ಎಂದರೆ ಈ ದೇಹವೆಂದೂ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಇಲಿಯ ವಾಸನೆಯ ಬೆನ್ನುಹತ್ತಿ ಬೋನಿನ ಬಳಿಬಳಿಯೇ ಸುಳಿದಾಡಿ ಒಳನುಗ್ಗಿ ಹಾಳಾಗುವುದು. ಹಾಗೆ ಈ ಜೀವನೂ ಪೂರ್ವವಾಸನೆಯ ಬೆನ್ನುಹತ್ತಿ ದೇಹದ ಪರಿಮಿತಿಯಲ್ಲೇ ಪರಿಭ್ರಮಿಸಿ ಹಾಳಾಗುತ್ತಿರುವನು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ಆಸರ ಬೇಸರ.
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.