Hindi Translationप्रभो, मेरा चित्त गूलर का फल है,
विचारने पर कोई सार नहीं,
संसार के आडंबर में मुझे एक रूप देकर
तुमने रखा, कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation Look you, my heart
Is like a country fig :
Search it with care,
There is no kernel there !
O Kūḍala Saṅgama Lord,
It's you have made
This outer form of mine
And placed me, you,
In this imposture of a world !
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationஎன்னுளம் அத்திப்பழம் காண் ஐயனே,
ஆராய்வதி லேதும் பயனிலையையனே,
இவ்வுலகின் பகட்டிலே என்னையும் ஓருரு செய்து
நீரிட்டீர், கூடலசங்கமதேவனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಹಿಂದಿನ ವಚನದಲ್ಲಿ-ಬಹಿರಂಗದಿಂದ ಅಂತರಂಗವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದುದಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಅಂತರಂಗದಿಂದ ಬಹಿರಂಗವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮ ಚಿತ್ತವನ್ನು ಒಂದು ಅತ್ತಿಯ ಹಣ್ಣಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿರುವರು. ಅದರ ಹೊರ ರೂಪರೇಖೆಗಳು ಚಿನ್ನರನ್ನದ ಬಣ್ಣವಾಗಿ ಕಂಗೊಳಿಸಿದರೂ-ಒಳಗೆಲ್ಲಾ ಹುಳು ತುಂಬಿರುವುದುಂಟು. ಅಂತರಂಗದ ಪಾಡು ಹೀಗಾಗಿ-ಬಣ್ಣಬಣ್ಣದ ಬಹಿರಂಗವು ಕೇವಲ ಅಣಕವಾಗಿ-ಇಡಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮ ರೂಪ ಮತ್ತು ಸ್ವರೂಪ ಒಳಗೊಂದು ಹೊರಗೊಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ತಮ್ಮನ್ನು ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ-ಒಳಗೆಲ್ಲಾ ಸಿನೆ ಹಾಳಾಗಿ, ಹೊರಮೈ ಬಿನ್ನಾಣವಾಗಿ ಮಿಂಚುತ್ತಿರುವ ಮಾಯಾಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ಒಂದು ಅಣಕದ ಗೊಂಬೆಯಂತೆ ತಾವಿರುವುದಾಗಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮನ್ನು ಒಂದು ನಿಷ್ಠುರ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಒಳಗುಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವರು.
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.