Hindi Translationआवें से प्राप्त कालिख की भाँति,
अमृत में स्थित सर्प तन की भाँति,
मैं बाहर से सुंदर हूँ,
सिंह पर मुग्ध मदकरि की भाँति
मैं जंगम पर मुग्ध हूँ, कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation Like soot that comes out of the potter's kiln,
Or body of snake that dwells in nectar,
I was all smooth to outward look!
Like an elephant in heat loving a lion,
I love Jaṅgama , Kūḍala Saṅgama Lord!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil TranslationTranslated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Telugu Translationఆవగింజలో ఆరవపాలు కూడ
భక్తి నా యందులేదు; నన్ను
భక్తుడందురు; సమయాచారి అందురు
నేనేమి పాపము చేసితినో !
మొలకపుట్టక ముందే ముఖము ద్రుంతురే అయ్యా!
పొడవని వీరుని లేనివేవియో
యె త్తిపాడిరి ఒడయులందరు
ఇది నా విధియే కూడల సంగమ దేవా!
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಜಂಗಮವು “ಗುರುವಿನ ಗುರು”ವಾಗಿ (ನೋಡಿ ವಚನ-426) ನಾಡಿನಾದ್ಯಂತ ಸಂಚರಿಸಿ ಧರ್ಮೀಯ ಸಾಧಕ(ಭಕ್ತ)ರನ್ನು ಕಂಡು ಅವರು ಕಣ್ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ-ಕಂಡುಹಿಡಿದು-ಅವನ ಜೀವನ ದುಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರೆ ಪ್ರಶಿಕ್ಷಿಸಿ ಸನ್ಮಾರ್ಗಗಾಮಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು ಆ ಜಂಗಮದ ಕರ್ತವ್ಯವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಆದುದರಿಂದಲೇ “ಜಂಗಮೋಪದೇಶ ಶಸ್ತ್ರವೈದ್ಯ” ವೆಂದು ಬಸವಣ್ಣನವರೇ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ (ನೋಡಿ ವಚನ-655)
ಹೀಗೆ ಧರ್ಮಶಿಕ್ಷಕರೂ ಪೂಜ್ಯರೂ ಆದ ಜಂಗಮಕ್ಕೆ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಭಕ್ತನು ಒಲಿಯಬೇಕೇ ಹೊರತು ಕೃತ್ತಿಮದಿಂದಲ್ಲ. ಕಂಡಾಗ ವಿನಯವಾಗಿದ್ದು ಕಣ್ಮರೆಯಾದ ಮೇಲೆ ಕುತ್ಸಿತವಾಗಿ ಬಾಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಲೇ ಹೋಗುವುದು ಧರ್ಮಕ್ಕೆಸಗಿದ ದ್ರೋಹವೆಂಬುದು ಈ ವಚನದ ತಾತ್ಪರ್ಯ.
ಕುಂಬಾರನು ಮಡಕೆಯನ್ನು ಸುಡುವ ಆವಗೆ ಒಳಗೆ ಧಗಧಗಿಸಿ ಕೆಂಪಗೆ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವುದು-ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಕಪ್ಪುಕಟ್ಟಿರುವಂತೆ ಕಾಣುವುದು. ಹಾಲುಂಡ ಸರ್ಪ ಹೊರಗೆ ಮಿರಮಿರನೆ ಮಿರುಗಿ-ಒಳಗೆ ಮರಣಾಂತಕ ವಿಷವನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಂಡಿರುವುದು. ಈ ವಿಧದಲ್ಲಿ ಸರ್ಪದಂತೆ ಆವಗೆಯ ಕಪ್ಪಿನಂತೆ ಒಳಗೊಂದು ಹೊರಗೊಂದಾಗಿ ವರ್ತಿಸಬಾರದು-ಭಕ್ತನು ಜಂಗಮಸಂಬಂಧವಾಗಿ.
ಮತ್ತು ಸಿಂಹಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿದ ಆನೆ ಪ್ರಾಣಭಯದಿಂದ ಕಾಲನ್ನು ಮಡಿಚಿ ಸೊಂಡಿಲನ್ನು ಹಣೆಗೊತ್ತಿ ಕುಗ್ಗಿಬೀಳುವಂತೆ-ಜಂಗಮಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿದ ಭಕ್ತನು-ತನ್ನ ಅಪರಾಧಕ್ಕಾಗಿ ಒದಗಬಹುದಾದ ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಹೆದರಿ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ವಿನಯವಾಗಿರಲಾಗದು. ತ್ರಿಕರಣಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಧರ್ಮವನ್ನು ಆಚರಿಸಬೇಕು. ಆ ಸಾತ್ವಿಕ ತೇಜದಿಂದಲೇ ಜಂಗಮವನ್ನು ಇದಿರುಗೊಂಡು ಸತ್ಕರಿಸಬೇಕು. ನುಣ್ಪು>ನುಂಪು.
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.