Hindi Translationजिह्नोंने स्वर्ण-पादुकाएँ पहनी हो,
जो एड़ी तक हलके लाल रंग की जटा से युक्त हो,
जिह्नोंने शरीर पर विभूति धारण की हो,
जिनके कर में कपाल हो,
जो अर्धनारीश्वर हो,
जिह्नोंने बाण के द्वार की रखवाली की थी,
जो नंबी की कुटनी बने थे,
जिह्नोंने चोळ पर स्वर्ण-वृष्टी की थी;
जो मेरे प्रिय हैं सद्भक्त हृदयवासी हैं
जो पूजा से सुंदर लगते हैं वे कूडलसंगमदेव हैं ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation Him, the golden-sandalled one,
Him of the reddish tresses reaching down to heel,
Him smeared all over with sacred ash,
Him who holds in his hand the skull,
Him who become half-woman, him
Who watched at Bana's door;
Him who played bawd to Nambi;
Him who poured a shower of gold for Cola;
Him, the captor of my heart, who lives
In the heart of all true devotees;
Him who dwells in worship done;
Him who is called Kūḍala Saṅg:
Find him and bring him, Mother mine!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationபொற் பாதுகையை அணிந்தவனை!
நாகமணிந்த செஞ்சடையனை !
மெய்யில் திருநீற்றைப் பூசியவனை!
கரத்தில் கபாலத்தை ஏந்தியவனை!
இடப்பக்கத்தில் உமையைத் தரித்தவனை!
பாணனின் வாயிலைக் காத்தவனை!
நம்பிக்கு நங்கையைக் காட்டியவனை!
சோழனுக்குப் பொன்மழை பொழிந்தவனை!
என் மனத்தில் உள்ளவனை!
நல்ல பக்தர்களின் இதயத்தில் உறைபவனை!
செய்த பூசையை ஏற்பவனை!
கூடல சங்கமன் என்பவனைக் கண்டேன்!
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Telugu Translationపొన్ను చెప్పులు తొడగిన వాడు
మిన్నుముట్టు కెంజడల వాడు
మేనిపై బూది నలమినవాడు
చేత కపాలము బట్టినవాడు
అర్ధనారి jైునవాడు
బాణుని వాకిలి కాయువాడు
నంబికి కుంటెన jైునవాడు
చోళునికి పైడి వర్షించువాడు
నా మదికి నచ్చినవాడు
సద్భక్తుల మనసుల నుండువాడు
చేసిన పూజల చేకొనువాడు
వాడు వాడేనయ్యా నా సంగయ్య:
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಈ ವಚನವು ಹಿಂದಿನ ವಚನದ ಮುಂದುವರಿದ ಭಾಗವೇ ಆಗುವುದು-ಇಲ್ಲ. ಅದರ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ “ಕಂಡು ಬಿಡಲಾರೆನಯ್ಯ” ಎಂಬ ವಚನಖಂಡವನ್ನಾದರೂ ಈ ವಚನದ ಕೊನೆಗೆ ಪಠಿಸಬೇಕಾಗುವುದು.
ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮ ಶಿವಯೋಗನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡ ಶಿವನ ಬಂದು ಸ್ವಪ್ನಸುಂದರ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿರುವರು : ಶಿವನು ಚಿನ್ನದ ಪಾದುಕೆಯನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಪಿಂಗಳವರ್ಣದ ಜಟಾಜೂಟ ಹಿಮ್ಮಡಿಯವರೆಗೆ ಇಳಿಬಿದ್ದಿದೆ. ಮೈಯಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿದ ವಿಭೂತಿಯ ಶ್ವೇತಪ್ರಭೆ ದಶದಿಕ್ಕಿಗೂ ಮಾರ್ಪೊಳೆದಿದೆ. ಕೈಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಕಪಾಲವಿದೆ. ಉಗ್ರ ತಾಪಸಿಯಾದರೂ ಅವನ ನಖಶಿಖಾಂತ ಮಧುರಭಾವ ಸಂಚಾರವಿದೆಯೆಂಬಂತೆ-ಆ ಶಿವನ ಅರ್ಧದೇಹದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಪಾರ್ವತಿದೇವಿ ಕಡೆದು ಜೋಡಣೆಗೊಂಡು ನಿಂತಿದಾಳೆ. ಅವನು ವಿಶ್ವನಾಥನಾದರೂ ಬಾಣನ ಮನೆಯ ಬಾಗಿಲನ್ನು ಕಾದು ಭಕ್ತರ ಮೈಮನಗಳನ್ನು ದುಷ್ಟ ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿದ ಕೃಪಾಳುವಾಗಿ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ನಂಬಿಯಣ್ಣನಿಗೆ ಕುಂಟಣಿಯಾಗುವುದರ ಮೂಲಕ ಭಕ್ತರ ದೈನಂದಿನ ಪ್ರೇಮಜೀವನವನ್ನು ಕುದುರಿಸುವ ಕಾಮಕಲ್ಪವೂ ಅವನೇ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಚೋಳನಿಗೆ ಹೊನ್ನಿನ ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸಿ ನೆಚ್ಚಿದವರಿಗೆ ಕೊರತೆಯೇನೂ ಇಲ್ಲದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ತವನಿಧಿ ಸುವರ್ಣನೂ ಅವನೇ ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಹೀಗೆ ಇಹಪರದ ಸಾರದಲ್ಲೇ ಸಮೆದು ಮಾಡಿದ ಶಿವನ ಈ ರೂಪವನ್ನು ಬಸವಣ್ಣನವರು ವರ್ಣಿಸುತ್ತ-ಆ ಶಿವರೂಪವೇ ತಮಗೆ ಇಷ್ಟವೆಂದೂ, ಅದನ್ನೇ ಎಲ್ಲ ಶಿವಭಕ್ತರೂ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿರುವರೆಂದೂ ಬಿನ್ನಹ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವರು.
ಶಿವನ ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ಲೀಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ ಸೂಚನೆ ಪಡೆದಿರುವವು. ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರಲೀಲೆ : ಉಮೆಯು ಮಹಾಕಾಳಿಯಾಗಿ, ಮಹೇಶ್ವರನು ಮಹಾರುದ್ರನಾಗಿ ಜಂಟಿಯಾದುದೇ ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರಲೀಲೆ.ಮಹಾಕಾಳಿಯದು ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣ, ರುದ್ರನದು ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣ; ಕಾಳಿಯದು ಅದ್ಭುತ,ರುದ್ರನದು ರೌದ್ರ. ಈ ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರನು ನೀಲಲೋಹಿತ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಮಥನಾಯಕರಿಗೆ ಬಲವಿಕರಣಿ ಮುಂತಾದ ಶಕ್ತಿಯರನ್ನು ಕೂಡಿ-ಅವರನ್ನೆಲ್ಲ ತನ್ನ ಪರಿವಾರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು-ತನ್ನನ್ನೂ ತನ್ನ ಪರಿವಾರವನ್ನೂ ಬ್ರಹ್ಮನಿಗೆ ತೋರಿ-“ಈ ಪರಿಯಲಿನ್ನು ನೀಂ ಸಮನಿಪುದು ದಂಪತಿಸಮೇತ ಸೃಷ್ಟಿಯನು” ಎಂದನು.ಬ್ರಹ್ಮನು ಸೃಷ್ಟಿಮಾಡಿದ್ದು ಶಿವನ ಈ ಬಗೆಯ ದಿಗ್ದರ್ಶನದಿಂದಲೇ.
ಭಿಕ್ಷಾಟನಲೀಲೆ: ಬ್ರಹ್ಮನು ತನಗೂ ಐದು ತಲೆಯಿದೆಯೆಂದೂ ಶಿವನೊಡನೆ ಸೆಣಸಲು-ಆ ಶಿವನು ಭೈರವಾಕಾರವನ್ನು ತಳೆದು ಬ್ರಹ್ಮನ ಐದನೇ ತಲೆಯನ್ನು ಚಿವುಟಿಹಾಕಿದ. ಆ ತಲೆಯ ಚಿಪ್ಪನ್ನು ಭಿಕ್ಷಾಪಾತ್ರೆಯಾಗಿ ಹಿಡಿದು ವಿಷ್ಣು ಇಂದ್ರ ವರುಣ ಮೊದಲಾದವರಲ್ಲಿ ಭಿಕ್ಷೆಬೇಡಿದ.ಅವರು ಗಡಗಡ ನಡುಗಿ ಭಿಕ್ಷೆನೀಡಿ ಶರಣಾಗರಾದರು.
ದಕ್ಷಿಣಾಮೂರ್ತಿಲೀಲೆ: ಶಿವನು ಹಿಮಾಲಯದ ಮುನಿಗಳ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಹಾವುಗೆ ಜಟಾವಳಿ ಭಸ್ಮಧರಿಸಿ ಕಾಮನಂತೆ ಸುಂದರಾಂಗನೂ ಆಗಿ-ಭೂತಗಣಸಮೇತನಾಗಿ ಭಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಬೇಡುತ್ತ ಹೊರಟ. ಡಮರುಗವನ್ನು ಬಾರಿಸುತ್ತಾ ಹಾಡುತ್ತಾ ಕುಣಿಯುತ್ತ ಬಂದ ಅವನನ್ನು ಮುನಿಸತಿಯರು ಕಂಡು ವ್ಯಾಮೋಹಗೊಂಡರು. ಕೃದ್ಧರಾದ ಋಷಿಗಳು ಶಿವನು ಸಾಯಲೆಂದು ಮಾರಣಹೋಮ ಮಾಡಿದರು, ಆ ಹೋಮಕುಂಡದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿ ಮೇಲೆರಗಿದ ಟಂಕ-ಶೂಲ-ಖಡ್ಗ-ಗದೆ-ವಜ್ರ-ಪಾಶ-ಅಂಕುಶಗಳನ್ನು ಶಿವನು ತನ್ನ ಹಸ್ತಭೂಷಣಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. ವ್ಯಾಘ್ರನನ್ನು ಸಿಗಿದು ಅದರ ಚರ್ಮವನ್ನು ಧೋತ್ರವಾಗಿ ಉಟ್ಟನು, ಸರ್ಪವನ್ನು ಕಂಕಣವಾಗಿ ತೊಟ್ಟನು,ಮೃಗವನ್ನು ಲೀಲಾಕುಸುಮದಂತೆ ಹಿಡಿದನು. ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಜಿಗಿದು ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದ ಅಪಸ್ಮಾರವನ್ನು ಮೆಟ್ಟಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿದ. ಆ ವೇಳೆಗೆ ಶರಣಾಗತರಾದ ಋಷಿಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಪ್ರಸನ್ನವಾದನು. (ನೋಡಿ ಶಿವತತ್ತ್ವ ಚಿಂತಾಮಣಿ-6, 8, 9, 20ನೇ ಸಂಧಿಗಳು).
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.