Hindi Translationनयन नष्ट करती है तामसावृत मेरी भक्ति;
कामाग्नि में तोड़कर रखती है मेरी भक्ति,
उदरार्थ उबल उबलकर पथ भ्रष्ट करती है मेरी भक्ति,
पराश्रय में जाती है मेरी भक्ति,
मैं मूर्ख शव हूँ, कूडलसंगमदेव,
क्षण मात्र शांत न रहकर
मुँह पर थप्पड़ लगाकर गई मेरी भक्ति ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation My piety, wrapped up in sloth,
Hath blindfolded my eyes;
Hath broken me like a faggot-stick
And cast me in the fire of lust;
Boiling and boiling for my belly's sake
Hath blocked my onward way;
My piety hath gone
To another for a sheltering roof !
I am as senseless as a corpse!
O Kūḍala Saṅgama Lord,
My piety, not for a moment calm,
Hath cheated with the lips and gone !
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationஇருள்சூழ்ந்து கண்களை யழித்த தென்பக்தி
காமமெனுந்தீயிலே முறித்திட்டது என் பக்தி
வயிற்றுப்பசி கனன்று ஏற்றத்தை யழித்ததென் பக்தி,
பிறர்தம் தஞ்சமதனை நாடியதென்பக்தி
நடைப்பிணம் நான், கூடல சங்கம தேவனே
கணமும் நலமின்றி முகத்தினிலடித்த தென்பக்தி.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
Telugu Translationతమసమను ముసుగు కన్ను లబడి చెడె నా భక్తి
కామమను నిప్పున చిట్లి విఱిగె నా భక్తి
పొట్టకై కుతకుత ఉడికి మున్నే చెడె నా భక్తి;
ఎదిరి నాశ్రయింపగబోయె నా భక్తి
శవమూర్ఖుడ నేను; కూడల సంగమదేవా;
క్షణము శాంతిలేక నోట వంచన చేసిపోయె నా భక్తి
Translated by: Dr. Badala Ramaiah
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಹಿಂದಿನ ವಚನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿರುವ ಪರಾಶ್ರಯದ ನಿರ್ವೇದವೇ ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ-ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಸಂಗಡಿಗ ಭಾವರಾಗಗಳ ವಿವರಗಳೊಡನೆ ತೀವ್ರತರವಾಗಿಯೇ ನಿರೂಪಗೊಂಡಿದೆ.
ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ನೈಜವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವಲ್ಲಿ ತಾಮಸ-ಕಾಮ-ಉದರಂಭರಣ-ಪರಾಶ್ರಯಗಳ ಸೋಂಕು ಲವಲೇಶವೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ಅವಗುಣಗಳೆಲ್ಲಾ ಭಕ್ತನೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಳವಳಕಾರಿಯಾಗುವಷ್ಟು ದಟ್ಟವಾಗಿಯೇ ಇದೆಯೆಂದೂ, ಆ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ತಮಗೆ ನೆಮ್ಮದಿಯಿಲ್ಲವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮ ಭಕ್ತಿ(ಜೀವನ) ವಿಧಾನವನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವರು :
ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಪರಂಜ್ಯೋತಿಯೆನ್ನುವರು-ಆದರೆ ನನ್ನ ಭಕ್ತಿ ಆತ್ಮದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುವ ತಮೋಪಟಲವನ್ನು ಬೀಸಿದೆ. ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ನಿಷ್ಕಾಮವೆನ್ನುವರು-ಆದರೆ ನನ್ನ ಭಕ್ತಿ ಸಂಸಾರ ಕಾಮಾಗ್ನಿಗೆ ನನ್ನನ್ನು ಮುರಿದು ಕಟ್ಟಿಗೆಮಾಡಿ ಸುಟ್ಟುರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಚಿದಾನಂದವೆನ್ನುವರು-ಆದರೆ ನನ್ನ ಭಕ್ತಿ ನನ್ನನ್ನು ಹೊಟ್ಟೆಪಾಡಿಗಾಗಿ ದಿಕ್ಕುಗೆಟ್ಟು ತಿಟ್ಟನೆ ತಿರುಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ.ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ನಿರಾಲಂಬ ಸತ್ಯವೆನ್ನುವರು-ಆದರೆ ನನ್ನ ಭಕ್ತಿ-ಸಾವನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ಬಂದು ಹೆದರಿಸಿ-ನನ್ನನ್ನು ಪರಾವಲಂಬಿ ಮಾಡಿತು ! ಕೈಗೆ ಬಂದ (ಲಿಂಗ) ಭಕ್ತಿ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಾರದೆ ಜಾರಿ ಹೋಯಿತಲ್ಲಾ-ಎಂದು ತಾವಾಚರಿಸುವ ಭಕ್ತಿ ತಮಗಿನ್ನೂ ದಕ್ಕಿಲ್ಲವೆನ್ನುತ್ತ ಖಿನ್ನರಾಗಿರುವರು.
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.