Hindi Translationब्रह्म का वाक् पारस है,
विष्णु के नयन पारस हैं,
रुद्र के हस्त पारस हैं,
मम कूडलसंगमेश के शरण के
चरण ही पारस हैं ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation Speech is in Brahma alchemy,
In Viṣṇu eyes, in Rudra hands;
In our 'Kūḍala Saṅga's Śaraṇā
The feet are alchemy!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationபிரம்மனுக்கு வாக்கு பரிசவேதி
திருமாலிற்கு கண் பரிசவேதி
உருத்திரனுக்குக் கை பரிசவேதி
நம் கூடல சங்கனின் அடியாருக்குத்
திருவடியே பரிசவேதி ஐயனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಈ ಸೃಷ್ಟಿ ಬ್ರಹ್ಮನು ಆಗೆಂದರೆ ಆಯಿತಾಗಿ ಆ ಬ್ರಹ್ಮನು ವಾಕ್ಪುರುಷದವನು. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಕಣ್ಸನ್ನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಸೃಷ್ಟಿ ಉಸಿರಾಡುವುದಾಗಿ ಆ ವಿಷ್ಣು ನಯನಪರುಪದವನು. ರುದ್ರನ ಕರಾಘಾತಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿ ಈ ಸೃಷ್ಟಿವಿಲಯವಾಗುವುದಾಗಿ ಆ ರುದ್ರನು ಹಸ್ತಪರುಷದವನು. ಆದರೆ ಈ ಗತಾನುಗತಿಕವಾದ ಸೃಷ್ಟಿ ಸಾರ್ಥಕವಾದೊಂದು ಬದುಕನ್ನು ಬದುಕುವುದು ಶಿವಶರಣರು ನಡೆದು ತೋರಿದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ವಿಕ್ರಮಿಸಿದಾಗಲಾದ್ದರಿಂದ ಶರಣನು ಪಾದಪರುಷದವನು.
ಕೇವಲ ಹುಟ್ಟುವ ಉಸಿರಾಡುವ ಸಾಯುವ ಜೀವನ ರೀತಿ ತೀರ ಪ್ರಾಕೃತಿಕವಾದುದು. ಅದು ಪರಿಷ್ಕಾರಗೊಂಡು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗುವುದು ಶರಣರ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ತಿಸಿದಾಗಲೇ ಎಂಬುದು ಈ ವಚನದ ತಾತ್ಪರ್ಯ.
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.