ದಿಟವ ಮಾಡಿ ಪೂಜಿಸಿದರೆ ಸಟೆಯ ಮಾಡಿ ಕಳೆವೆ,
ಸಟೆಯ ಮಾಡಿ ಪೂಜಿಸಿದರೆ ದಿಟವ ಮಾಡಿ ಕಳೆವೆ!
ಏನೆಂಬೆ, ಎಂತೆಂಬೆ? ಸುಖಕ್ಕೆ ತುಂಬಿದ ದೀವಿಗೆ ಮನೆಯೆಲ್ಲವ ಸುಟ್ಟಂತೆ
ಆನು ಮಾಡಿದ ಭಕ್ತಿ ಎನಗಿಂತಾಯಿತ್ತು,
ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ!
Hindi Translationसत्य मानकर पूजूँ, तो असत्य मानकर खोता हूँ,
असत्य मानकर पूजूँ, तो सत्य मानकर खोता हूँ,
क्या कहूँ, कैसे कहूँ? जैसे सुख के लिए भरा हुआ दीप
सारा घर जलाता है वैसे हुई मेरी भक्ति कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation If I should worship making it the truth,
I mar it, making it untrue;
If I should worship, making it untrue,
I mar it and making it the truth!
What shall I say? and how?
O Kūḍala Saṅgama Lord, my piety
Has come into this plight for me,
As if a lamp that,filled for brightness'sake,
Should set the entire house on fire!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationஉண்மையோடு பூசிப்பின் பொய்யாக்கிக் களைவாய்
பொய்யாக பூசிப்பின் உண்மையாக்கிக் களைவாய்
என்னென்பேன்? எப்படி என்பேன்? ஒளியின்
இன்பத்தைத் துய்க்க ஏற்றிய விளக்கு வீட்டைச் சுட்டதனைய
நான் செய்த பக்தி என்னையே விழுங்கியது
கூடல சங்கம தேவனே.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ಇಷ್ಟಲಿಂಗವೇ ದಿಟವೆಂದು ಅದನ್ನು ಪೂಜಿಸಹೋದರೆ ಅದು ಲಿಂಗವಲ್ಲವೆಂದು ಆ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಎಲೆ ಶಿವನೇ ನೀನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತಿಯೇ. ಕೈಯಲ್ಲಿರುವುದು ಲಿಂಗವಲ್ಲವೆನ್ನುತ್ತ ಕೈಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ(ಜಂಗಮ)ವನ್ನು ಪೂಜಿಸಹೋದರೆ ಅದೇ ದಿಟವೆಂದು ನೀನು ಮೆಚ್ಚುತ್ತೀಯೆ! ಎಲೆ ಶಿವನೇ ನಿನ್ನ ಆಂತರ್ಯ ಅದ್ಭುತ.
ಮತ್ತು ಇಷ್ಟಲಿಂಗೋಪಾಸನೆ ಸುಕರವೆಂದು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ನನ್ನ ಭಕ್ತಿಸಾಧನೆ ಆ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗೋಪಾಸನೆಯಂಥ ಕಠಿಣಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ತಡವರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಲಿಂಗಪೂಜಾ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಹೊರಟ ನನಗೆ ಬೇಡುವ ಕಾಡುವ ಜಂಗಮಲಿಂಗವನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸಬೇಕಾದ ಕಠಿಣ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಾಗಿದೆ. ಬೆಳಕಿಗಾಗಿ ಹಚ್ಚಿದ ದೀಪ ಬೆಳಕಿಗಾಗಿ ನಿಲ್ಲದೆ ಬೆಂಕಿಯೂ ಆದಂತೆ -ಲಿಂಗವು ಲಿಂಗವಾಗಿರದೆ ಜಂಗಮವಾಗಿ ನನ್ನನ್ನೂ ನನ್ನದೆಂಬುದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಸುಟ್ಟು ಭಸ್ಮ ಮಾಡುವಂತಾಗಿದೆ. ಎಂದು ಬಸವಣ್ಣನವರು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಪೇಚಾಡಿದಂತೆ ಕಂಡರೂ-ಅವರ ಆ ಮಾತಿನ ಮರೆಯಲ್ಲಿ –ತಾವು ಮಾಡಿದ ಲಿಂಗಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಜಂಗಮಲಿಂಗಸೇವೆ ಏರ್ಪಟ್ಟು ತಮ್ಮ ಅಹಂಮಮತೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಆ ಜಂಗಮಲಿಂಗದ ಪಾದದೆಡೆ ಅರ್ಪಿಸಿದ ಹೂವುಗಳಂತೆ ಸಫಲವಾದುವೆಂದೂ, ಅದೊಂದು ಶಿವಚಮತ್ಕಾರವೇ ಆಯಿತೆಂದೂ ಹರ್ಷಪಡುತ್ತಿರುವರು ಬಸವಣ್ಣನವರು.
ಇಷ್ಟಲಿಂಗಪೂಜೆಯು ಪ್ರಾಣಲಿಂಗೋಪಾಸನೆಯಲ್ಲಿ ಬೇರು ಬಿಡದೆ, ಜಂಗಮಲಿಂಗೋಪಾಸನೆಯಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವಿಸದೆ –ಒಂದು ವ್ಯರ್ಥ ವಿಲಾಸವಾಗುವುದೆಂಬುದು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಪ್ರಿಯವಾದ ಉಪದೇಶ. (ನೋಡಿ ವಚನ 220).
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.
