Hindi Translationजो श्रुति के सिर से दस अंगुल पर स्थित हैं
उनके संबंध में क्या कहूँ?
महान से महान मन को अगोचर
अणोरणीयान् महतोमहीयान् है
महादानी कूडलसंगमदेव ॥
Translated by: Banakara K Gowdappa
English Translation What shall I say, O Lord,
Of one who stands ten fingers above
The heighest of the holy books-
A glory greater than the great,
Inscrutable to the intellect?
O greater than the great,
And subtler the subtlest, Thou
Most bountiful Lord
Kūḍala Saṅgama!
Translated by: L M A Menezes, S M Angadi
Tamil Translationவேதம், சுருதியின் சிரத்தின்மீது
“அத்யதிஷ்டத்த சாங்குல என்பதை
நான் என்னென்பேன் ஐயனே?
சீர்மைக்கு சீர்மையான மகிமை உடையவனை
மனத்தால் உணரவியலாதவனன்றோ
“அணோரணீயான், மஹதோ மஹீயான்”
பெருவள்ளல் கூடலசங்கமதேவன்.
Translated by: Smt. Kalyani Venkataraman, Chennai
ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಶಿವನು ಆ ವೇದಗಳಿಂದಾಚೆಗೂ ಎಟುಕದೆ ನಿಂತಿರುವನು. ಅವನು ಮಹತ್ತಿಗೆ ಮಹತ್ತಾಗಿ-ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳಿರಲಿ-ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಅಗೋಚರನಾಗಿರುವನು. ಅವನು ಅಣುವಿಗೂ ಅಣುಸ್ವರೂಪಿ-ಕೂಡಲ ಸಂಗಮದೇವನು ಕಣ್ಣು ಅಥವಾ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಈಡಾಗುವನೆಂದು ತಿಳಿದೆಯಾ-ಎನ್ನುತ್ತ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಅನಾದ್ಯನಂತ ಶಿವನ ಅನುಭೂತಿ (ದಾಸೋಹದಿಂದಲ್ಲದೆ) ಅಗಮ್ಯವೆನ್ನುತ್ತಿರುವರು-“ಮಹಾದಾನಿ” ಎಂದು ಆ ಶಿವನನ್ನು ವಿಶೇಷಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ.
ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿರುವ ಉಪನಿಷದ್ ವಾಕ್ಯಗಳು ಈ ಮುಂದಿನಂತಿವೆ-“ಸಹಸ್ರ ಶೀರ್ಷೋಪುರಷಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್ ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಶ್ವತೋ ವೃತ್ವಾ ಅತ್ಯತಿಷ್ಠದ್ದಶಾಂಗುಲಂ(ಶ್ವೇತಾಶ್ವತರ 3-14). “ಅಣೋರಣಿಯಾನ್ ಮಹತೋ ಮಹೀಯಾನಾತ್ಮಾ ಗುಹಾಯಾಂ ನಿಹಿತೋsಸ್ಯ ಜಂತೋಃ | ತಮಕ್ರತುಃ ಪಶ್ಯತಿ ವೀತಶೋಕೋ ಧಾತುಃ ಪ್ರಸಾದಾನ್ಮಮಿಮಾನಮೀಶಂ” (ಅದೇ. 3-20) ಇವುಗಳ ಸರಳಾನುವಾದ ಈ ಮುಂದಿನಂತೆ : ಶಿವನಿಗೆ ಸಾವಿರ ತಲೆ, ಸಾವಿರ ಕಣ್ಣು, ಸಾವಿರ ಕಾಲು. ಅವನು ಈ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಯಿಂದಲೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಹತ್ತುಂಗುಲದಾಚೆಗೂ ಇರುವನು. ಅಣುವಿಗೆ ಅಣು, ಮಹತ್ತಿಗೆ ಮಹತ್ತೂ ಆದ ಶಿವನು ಜೀವಿಗಳ ಹೃದಯ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ನಿಹಿತವಾಗಿರುವನು. ಭಕ್ತನು ಶೋಕ ಮೋಹವಿಲ್ಲದವನಾಗಿ-ಶಿವನ ಪ್ರಸಾದಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರನಾದಾಗ ಮಾತ್ರ-ಅಂಥವನಿಗೆ ಮಹಿಮಾನ್ವಿತನಾದ ಆ ಶಿವನ ದರ್ಶನವಾಗುವುದು.”
ವಿ: ಅತ್ಯತಿಷ್ಠದ್ದಶಾಂಗುಲವೆಂದರೆ-ಹೊಕ್ಕುಳಿಂದ ಹತ್ತಂಗುಲ ಮೇಲಿರುವ ಹೃದಯ ಕಮಲದಲ್ಲಿ ಶಿವನಿರುವನೆಂದೂ-ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನೆಲ್ಲ ವ್ಯಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಅವನು ಪಿಂಡಾಂಡದಲ್ಲಿ ಆವಾಸವಾಗಿರುವನೆಂದೂ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು.
ಬಸವಣ್ಣ ಭಾರತದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕಲಚೂರಿ ಅರಸ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು . ಬಸವಣ್ಣ ತಮ್ಮ ವಚನಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅರಿವು ಹರಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು ಶಿವನ ಒಂದು ಭಕ್ತಿ ಒಂದು ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಎಲ್ಲರು ಧರಿಸಿ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೊತೆ ೭೭೦ ಅಮರಗಣಂಗಳು ಇದ್ದರೆಂದು ಮತ್ತು ೧,೯೬,೦೦೦ ಶರಣರಿದ್ದರೆಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಪೂರ್ಣ ಗ್ರಂಥಗಳು ಲಿಂಗಾಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ . ಆದಾಗ್ಯೂ, ಆಧುನಿಕ ಕಲಾಚುರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಬಸವ ಕವಿ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ತುಂಬಿದರು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರರಿಂದ ರಚಿತ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಆರಂಭಿಕ ಖಾತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಖಕನು ತನ್ನ ನಾಯಕನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅದು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥರ ಬಸವ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಬಸವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.